Andvari - 01.01.2011, Síða 89

andvari
MYNDIN AF JÓNI FORSETA
87
vill ganga hjá okkur íslendingum. ... Eg ... fékk því áorkað hjá meiri hluta
þingmanna, að við skyldum búa til heiðurslaun handa Jóni.... Eg sá að Grími
[Thomsen] hnykti við þessa atkvæðagreiðslu, hann hvítnaði í andliti og hristi
höfuðið. ... Svo fór að frumvarpið var samþykkt og varð að lögum. Jón fékk
sín 3200 kr. árlegu heiðurslaun. ...
Mér hefir oft sárnað hvernig íslendingum fórst við Jón Sigurðsson. Ný
félagsrit seldust svo lítið að þau báru sig ekki og voru lögð niður. ... Eigi var
nú áhugi landsmanna að kynna sér stjórnréttindamál meiri en þetta. ...
Þegar eg kom á þing 1877, hafði eg tekið þann fasta ásetning, að bjarga
landinu frá þeirri skömm að Jón Sigurðsson dæi gjaldþrota og því tjóni að
bækur hans og handrit lentu hjá útlendingum, með því að láta landið kaupa
bækurnar. ... Fór svo ..., að á fjárlögunum voru veittar 25.000 kr. til þess að
kaupa fyrir bækur og handrit Jóns Sigurðssonar. ...
Eg tel mig aldrei hafa verið jafn heppinn, eins og þegar eg gat komið því
í kring, að bækur Jóns Sigurðssonar og handrit voru keypt handa landinu, að
hann dó skuldlaus og að sjóðurinn [sjóður Jóns Sigurðssonar] var stofnaður.“16
Tryggvi Gunnarsson segir í bréfi til Hilmars Finsen landshöfðingja 15. janúar
1880: „... kona hans [Ingibjörg] testamenteraði íslandi 2/3 eigna sinna og að
nokkru leyti sömu upphæð af eignum hans, áður en hún dó, er hún lét heita
»gjöf Jóns Sigurðssonar“ og ákvað um leið að alþingi skyldi segja fyrir til
hvers fénu skyldi verja.“17 Alþingi ákvað síðan, að landshöfðingi geymdi
gjafaféð og skyldi varðveita höfuðstólinn, sem var talinn mundu nema um
6.000 til 8.000 krónum, en vöxtunum skyldi „varið til verðlauna fyrir vel
samin, vísindaleg rit viðvíkjandi sögu landsins og bókmenntum, lögum þess,
sljórn þess og framförum“.18 Þingmenn þrefuðu mjög um orðalag reglnanna,
áður en þeir gengu frá því. Styrkveiting úr sjóðnum nam 300 kr. fyrsta árið,
1881 , en til viðmiðunar var 600 kr. varið til söngkennarans í Lærða skólanum
árið eftir, 700 kr. til fimleikakennarans og 900 kr. handa dyraverði.19
Tveir bróðursynir Jóns, Björn og Jón Jenssynir, voru við nám í Kaupmanna-
höfn, þegar Jón Sigurðsson andaðist. Björn sat hjá Jóni, þegar hann gaf upp
öndina. Tryggvi þurfti að beita nokkrum fortölum til að koma í veg fyrir, að
hluti dánarbús Jóns og Ingibjargar væri notaður til að styrkja þá til náms. Rök
Ttyggva voru þau, að yfir slíka styrkveitingu myndi fyrnast með tímanum;
hitt væri líklegra til að halda minningu Jóns á loft að stofna minningarsjóð,
Svo sem gert var. Auk þess minnti Tryggvi erfingjana á það, að „ef ég hefði
ekki verið á þingi 1877 og í Englandi næsta haust á eftir, þá hefðu erfingjar
ekki fengið einn eyri og búið [orðið] þrotabú.“20