Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.2011, Blaðsíða 57

Andvari - 01.01.2011, Blaðsíða 57
andvari UM FRÆÐASTÖRF JÓNS SIGURÐSSONAR 55 1) Einúngis á fyrsta tímahilinu má kalla að þjóð vor hafi borið umhyggju fyrir skólum sínum, um miðöldina hvorki þjóðin né stjórnin, síðan um siðabótina stjórnin ein. 2) Meðan þjóðin bar umhyggju fyrir skólunum urðu þcir notabeztir, og það þó ekki væri kennt mikið. Undir umsjón stjórnarinnar einnar (en afskiptaleysi þjóðarinnar) hefir æfi þeirra mest gengið í að rísa og falla, þeim hefir verið breytt og hrundið í lag, en lagið hefir lendt mest á pappírnum, og breytíngin í flutníngum og sóun eignanna. 3) Meðan þjóðin bar umhyggju fyrir skólunum fylgðu þeir jafnfætis tíð sinni og það vel; undir umsjón stjórnarinnar einnar (en afskiptaleysi þjóðarinnar) hafa þeir alltaf verið á eptir. 4) Þá hefir mentunin verið mest þegar hún hefir verið samgrónust þjóðinni, bæði lærðum og leikum, og sýnt sig í málinu með eðliligustum hætti. 5) Þá hefir mentunin verið mest þegar mestar hafa verið utanferðir, og Íslendíngar átt mest viðskipti við önnur lönd; þó ekki við eitt land heldur mörg. 6) Þá hefir mentunin verið mest þegar samgaungur í landinu sjálfu voru mestar. 7) Stólarnir og klaustrin voru höfuðstaðir vísinda á íslandi; á þvílíkum höfuðstöðum hafa jafnan skólarnir staðið, en aldrei sér nema á Bessastöðum, og um hríð í Reykjavík, af því stjórnin skildist við hálfgjört. [8)] Skólum á íslandi hefir á seinustu öldum helzt verið ætlað að kenna til prests, og hafa þeir staðið með því sjálfum sér í ljósi um lánga hríð.33 Jón heldur svo áfram að ræða nytsemi skóla en yfirferð hans yfir íslenska skólasögu er lokið. I fyrstu greinum sínum um þjóðmál á íslandi mótar Jón sér stíl þar sem söguleg rök vega mjög þungt til að styðja við þær umbætur sem hann vill gera, hvort heldur á stjórnskipan landsins eða skólamálum. Jafnframt setur hann fram tiltekna söguskoðun sem styður mál hans, þar sem framfarir eru mestar þegar valdið er hjá þjóðinni og samskipti hennar við aðrar þjóðir eru miklar. Enda þótt greinar hans séu hugsaðar sem innlegg í samtímaumræðu frekar en sem sagnfræðiritgerðir er ekki hægt að greina stjórnmálamanninn Jón Sigurðsson frá sagnfræðingnum. Þekking hans á íslandssögu er yfirgrips- mikil og hann notar hana óspart til að finna dæmi máli sínu til stuðnings. Röksemdafærsla Jóns hvílir að verulegu leyti á hinum sögulegu dæmum. I veigamikilli ritgerð Jóns um verslun á íslandi, en hún sver sig mjög í ætt við fyrri ritgerðir hans um alþingi og skólana, harmar hann það helst að ekki sé unnt að rekja sögu verslunar nógu ítarlega, hann „hefði heldur kosið að skoða málið frá rótum, og leiða fyrir sjónir eðli allrar verzlunar og nauðsyn °g gagn þess að hún væri frjáls, eigi að eins á íslandi heldur allstaðar, en Slðan að skíra frá verzlunarsögu vorri allri saman“.34 Eigi að síður tekur hann allmikið af dæmum úr sögu einokunarverslunar 17. og 18. aldar áður en hann hefur umfjöllun um fríhöndlunina sjálfa og galla hennar. Ritgerð Jóns um verslunarmál er óvenjuleg að því leyti hann leitar ekki til dæma frá fyrstu öldum íslandssögunnar í rökstuðningi fyrir máli sínu, en jafnframt er greinilegt að hann hefur sjálfur litið á það sem ókost á verkinu. Hann áréttar jafnframt þá skoðun sína og telur „alkunnugt, að þegar verzlanin var frjáls í
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164

x

Andvari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.