Andvari - 01.01.2011, Blaðsíða 52

50
SVERRIR JAKOBSSON
ANDVARI
konungs á sjöundu öld eftir eldri heimildum og segir frá þeim en því næst frá
íslensku sögunni sem hann tengir við 15. öldina og tengsl við Englendinga á
þeim tíma.15 Áhugi Jóns á skrifum íslendinga um önnur lönd og þjóðir (eink-
um Stóra-Bretland) er athyglisverður, en menntun Jóns í klassísku málunum
var honum nytsamleg í umfjöllun um evrópskar ritheimildir miðalda. Tengja
má þessa útgáfu störfum Jóns fyrir Fornfræðafélagið en hann var skjalavörður
þess til 1849 og á biðlaunum hjá því til 1852.
Ný félagsrit: Lœrdómur sögunnar
Jafnframt því sem Jón Sigurðsson helgaði sig því verkefni að koma skipan
á íslensk handrit og gefa út fornsögur hóf hann að sinna þjóðmálum. Þar
munaði mest um tímaritið Ný félagsrit sem Jón var forvígismaður fyrir og
kom út nánast á hverju ári frá 1841. Jón skrifaði sjálfur mest af efninu í ritinu
en í þremur fyrstu árgöngum þess birti hann langar og ítarlegar ritgerðir um
alþingi, skólamál og verslunarmál. Allar byggja þessar ritgerðir á sögulegum
grunni. í grein sinni um alþingi rekur Jón til dæmis stjórnhætti fornþjóða og
ber saman:
Asíumenn hafa lengst kunnað því, að konúngar þeirra lifðu ósýnilegu lífi, og birtust
eigi þjóðinni nema í ljóma dýrðar sinnar. Af þeim lærðu enir dramblátu sigurvegarar
í fornöld, Alexander og erfíngjar hans, og síðan Rómaborgar keisarar, einkum í enu
austlæga veldi. Gyðíngum var ætlað að hafa sjálfan guð fyrir konúng, en stjórn hans var
gjört ráð fyrir að væri viðlíkt löguð og stjórn konúnganna í Austurálfu, og prestana hafði
hann fyrir meðalgaungumenn. A Egiptalandi og Indlandi voru stéttirnar strengilega
aðskildar, og rammar skorður reistar við, að nokkurr sá sem var borinn í einni stétt
gengi í nokkra aðra síðan. Hjá Grikkjum lýsa sér stjórnarvísindin einna merkilegast: Allt
sýnist þar að vera sundrað í fyrsta áliti, en þegar á reynir halda allir undrunarlega saman,
meðan þjóðarandinn var óspilltur, og þó er mesti munur á stjórnarlögun hverrar borgar
um sig: þar sem hverr maður er í Spörtu alinn upp á alþjóðlegan kostnað, eða á sveit,
sem vér mættum kalla, og enginn á ráð á sjálfum sér því síður öðrum, þar er í Atenuborg
hverjum einum leyft að tala um og leggja ráð á sérhvað það sem öllum kom við. Þetta
tóku Rómverjar eptir Atenumönnum, en þá vantaði djúpsærni og reynslu til að laga það
að sínum þörfum, og því hlaut það, þegar fram liðu tímar og aðkvæðarétturinn varð
mjög margskiptur, að steypast, og kollvarpa þjóðfrelsinu með sér. Eptir lok Rómaveldis
var lengi dauft, og flokkadrættir smærri og stærri komu fram um öll vesturlönd, einsog
sinadrættir í líkama þeim, hvar líf og dauði eiga stríð saman. Þá sjáum vér fyrst lífið
dafna í borgum þeim á ltalíu, sem einsog af hendíngu höfðu orðið útundan eða staðið
uppúr Rómveldisins óttalegu brotum. Verzlanin blómgaði hag þessara borga, iðjusemi og
dugnaður, friður og ánægja voru þar drottnandi meðan allt fór vel fram, og frelsisgyðjan
tók sér þar aðsetur. í Þýzkalandi bryddi þvínæst á staðalífinu á 13du öld. Þaðan er
uppruni Bandastaðanna (Hansastaðanna), sem á 14du, 15du og 16du öld lögðu undir sig
verzlanina á öllum norðurlöndum og víða annarstaðar, þángað til stjórnendur fóru að
efla kaupstaðina í ríkjum sjálfra þeirra, og efna til innlendrar verzlunar og handiðna.16