Sagnir - 01.06.1993, Page 28

og spurt „hvort hér á bænum væri ekki
töng til og kol svo mikil, aö hana heita
mætti gjöra ...” Segist prestur hafa því til
svarað að hvort tveggja væri til en hafi þó
ekki viljað hvetja borleif til verksins svo
að sér yrði ekki brigslað um hatur við þá
feðga, „en samt virtust mér þau upptök
bæði viturleg og nytsöm.”'"
Það er margt sem mæhr á móti þvi að
fuUyrðingin sé sönn. Af þeim heimildum
sem til eru um Þorleif Kortsson bendir
flest til þess að hann hafi verið nokkuð vel
að sér um lög þó próflaus væri.
Ef fullyrðingin er rétt er vert að geta
þess að i lögum sem þá voru í gildi í
Danmörku í það minnsta, er ákvæði um
að ekki mætti pína sakbominga í galdra-
málum fyrr en eftir að játning lá fyrir.
Pislunum var ekki ædað að neyða menn
til sagna heldur vora þær fremur hugsað-
ar sem aukreitis refsing fyrir brot
þeirra.” Það sama virðist hafa verið uppi á
teningnum hér á landi, samanber þegar
Herluf Daa höfuðsmaður hótaði að beita
þumalskrúfum á Þórdísi nokkra Hall-
dórsdóttur árið 1612. Fyrir þetta athæfi
hlaut Daa bæði vítur af konungi og
missti starf sitt.4"
En til píninganna kom líklega aldrei
þar sem Jónamir játuðu verknað sinn og
vora dæmdir á bálið, enda fallnir á eiðun-
um."
Játningar þeirra feðga era ansi efnis-
miklar og fela margt í sér, allt frá því að
eiga galdrablöð upp í samneyti við
djöfulinn.42 Þeir Jónar Jónssynir voru
brenndir i Skutulsfirði 10. apríl 1656 og
var dómurinn samþykktur á Alþingi
sama ár og „...þótti öllum guðhræddum
og réttvísum dómurum þeir dómar vel,
kristilega og loflega ályktaðir.”45
Að ofangreindu má sjá að framganga
Þorleifs Kortssonar ræður engan veginn
úrslitum í þessu máli. Allt til þess að þeir
feðgar höfðu fallið á eiði skiptir hann sér
ekkert af málinu og gengur jafnvel svo
langt að hundsa beiðni Jóns þumlungs um
að taka málið í sínar hendur. Öll rann-
sókn málsins er í höndum þeirra Magn-
úsar og Gísla. Það verður aldrei með vissu
sagt fyrir um það hvort Þorleifur hugðist
pina þá Kirkjubólsfeðga til sagna en þó
er varasamt að trúa séra Jóni einum í
þessu máli því aðrar heimildir, til dæmis
dómar og játningar í þinginu, geta þess
ekki. Eins er rétt að benda á að á eftir
játningar þeirra feðga var i raun óhjá-
kvæmilegt að dæma þá á bálið. Það var
dauðasök að játa á sig samneyti við djöfúl-
inn.
Rúnaristing og brúkun
óleyfilegra lækninga
Aðrir líflátsdómar en þeir fimm sem
raktir era hér að framan og Þorleifur átti
þátt í vora kveðnir upp eftir að hann tók
við lögmannsembætti. Margir þeirra
gengu í héraði og vora endanlega stað-
festir á Alþingi og því er hæpið að kenna
honum einum um. Þvert á móti virðist
hann hafa verið mjög varfærinn i galdra-
málum þar til fyrir lágu skýlausar
játningar sakborninga en ef svo var ekki
vísaði hann málunum frá sér til þings.44
Þess ber að geta að á tímum Þorleifs var
galdur nrjög alvarlegur glæpur og trú á
galdra almenn.
I þessu sambandi mætti benda á mál
Þórarins nokkurs Halldórssonar sem
dæmdur var á Alþingi 1667 fýrir „...
meðkennda rúnaristing og brúkun ó-
leyfilegra lækninga ... .” sem leiddu að
tahð var til dauða ungrar stúlku.45 Þetta
mál var ættað úr sýslu Þorleifs, Isafjarðar-
sýslu og fór Magnús sýslumaður með
rannsókn málsins. Svo virðist sem nóg
hafi verið af vimum að framferði Þórarins
en hann strauk úr sýslu áður en dómur
gekk í héraði og var því lýst eftir honum
en málinu vísað til Þorleifs lögmanns
26 SAGNIR