Sagnir - 01.06.1993, Page 54

írrn \cnt (Sífl féjf fycyzrt jVn^dflon 'nv
r|'cn.&uc&rn^V
r^\utu áy:rt<3^R^ ^fít^tja^ní SUátnÆ»fl
ai o^4^®4o<w®
/nt&m
tywSfe*^ /*»»ítt«»<
►<n»rw0'
<iay-i^ yi vt.
4'<*ve^ctnyt£zfc^tv"''----
A þessu jarðakatipabréft frá 7. apríl 1467 er varðveitt innsigli Bjamar Þorleifssonar.
nryShtia QruaXfá w« ^ífutí^cUdír,) bdtfet#^foWlktitj
U<Lws g&W-l trj*
« fttvv £w .ífdfl&i-k u^4 ‘írEcyp^'íjc^ <Cc4jUmÁ34 £pum {btt»
á Vestfjörðum og við Breiðafjörðinn. Aðrir
höfðingjar í þessum landshluta lutu for-
ystu hans og þágu sporslur fyrir.35 Allt
þetta var honum kleift í krafti auðsins
sem hann náði af Guðmundi Arasyni.
Um ill endalok Björns ríka
Alla fimmtándu öldina ríkti stöðugur
ágreiningur milli konunga Danmerkur
og Englands út af ágangi enskra hér við
land. Arið 1465 var einu sinni sem oftar
sest við samningaborð og tilraun gerð til
þess að leysa þau ágreiningsefni sem voru
á milli landanna. I þeim samningi, sem
kom út úr þeim viðræðum, var kveðið á
um að Englendingar mættu ekki sigla til
Islands án leyfis ríkisstjómar Danmerkur
og Noregs. Um fleira var samið, t.d. var
Englendingum gert að greiða Eyrarsunds-
toll undanbragðalaust. Játvarður VI.
Englandskonugur neitaði hins vegar að
staðfesta þetta með Eyrarsundstollinn,
samningurinn komst ekki í gildi og árið
1467 sigldu Englendingar enn sem fyrr
til Islands, með fullu leyfi síns kóngs.“
Sem hirðstjóra konungs bar Birni
Þorleifssyni að bregðast við þessu, hann
var trúr konungi sínurn, Kristjáni I. En í
þetta sinn varð fylgispekt Bjöms ríka við
konunginn honum dýrkeypt. Það var við
rekstur konungserindis að hann var
veginn af Englendingum, bryþaður niður
við áttunda mann á Rifi á Snæfellsnesi.
Samtímaheimildir skýra frá því að Bjöm
hafi verið drepinn á grimmilegan hátt og
líki hans fleygt i sjóinn, en kona hans og
börn rænd gulli sínu og silfri, gripum og
klæðum. Ekki létu enskir þar við sitja en
brenndu bæi og byggingar, rændu og
rupluðu víða um land.37 Þorleifur, sonur
hans, og Olöf Loftsdóttir, kona hans,
virðast hafá verið með í för og er talið að
þau hafi orðið að sæta afarkostum. Þjóð-
sagnir um grimmilega hefnd Olafar
Loftsdóttur standast ekki. Þau Þorleifur
skeyttu skapi sínu á andstæðingum
Björns hér innanlands en til Englend-
inga náðu þau ekki. Sá sem hefndi
Björns var húsbóndi hans, Kristján
konungur. Hann lét loka Eyrarsundi
fyrir siglingum enskra kaupmanna og
hóf þar með ófiið við Englendinga sem
átti eftir að vara í sex ár. Eftir styijöldina
1468-1473 misstu Englendingar aðstöðu
sína á Eystrasalti og Norðurlöndum utan
Islands og þeir sóttu nú einkum i vest-
urátt.38 Uppgötvun auðugra fiskimiða í
Vesturheimi bætti Englendingum að
nokkm leyti upp tapið í þorskastríðinu en
þó héldu þeir áfram að sækja á Islands-
mið. Árið 1528 taldi íslandsfloti Englend-
inga 149 skip39 sem mun hafa verið
heldur meira en tíðkaðist á fimmtándu
öld. Mikilvægi Englendinga fyrir
íslandssöguna varð hins vegar aldrei það
sama og það hafði verið fyrir vig Bjöms
ríka.
Breytt um stefnu
Ef unnt væri að kalla aftur frani hið liðna
væri forvitnilegt að sjá hvað í rauninni
átti sér stað þegar þeir bræður Einar og
Bjöm sóttu heim höfðingjann á Reyk-
hólum 1445. Á ámnum 1430-1460
voru engir menn valdameiri á Islandi en
þeir Guðmundur Arason og Bjöm
52 SAGNIR