Sagnir - 01.06.2001, Síða 33

ingum „yfirmann myrkvunar“. önnur segir að Knappertsbusch hafi þvertekið fyrir að
stjórna Parsifal ef dúfan í sýningunni væri á bak og burt. Hann hafi loks fengið þessu
framgengt og séð dúfuna yfir sér úr gryfjunni. Áhorfendur sáu hana hins vegar aldrei því
að hún hékk of hátt. Þetta er ekki selt dýrar en það er keypt.
61 Þýdd tilvitnun úr: Spotts, Frederic, Bayreuth, bls. 269.
62 Um nasíska fortíð Karajans hefur allnokkuð verið rætt frá stríðslokum, og hefur sitt
sýnst hverjum. Árið 1999 kom hins vegar út langþekktasta ævisaga Karajans eftir breska
fræðimanninn Richard Osborne. Þessi ævisaga, sem er mikill doðrantur, er lofuð í
hástert af tónlistarsagnfræðingum og þykir einhver vandaðasta tónlistarsögubók síðari
ára. í henni fer Osborne í saumana á meintri nasískri fortíð Karajans, en hann var
flokksbundinn nasisti. Osborne kemst að þeirri niðurstöðu, að Karajan hafi alls ekki
verið nasisti í raun, og aðild hans að flokknum eigi sér aðrar skýringar, sem hann rekur
nákvæmlega. Röksemdir Osbornes eru sannfærandi og heita má, að deilur um þetta mál
hafi koðnað niður eftir að bókin kom út. Osborne, Richard, Herbert von Karajan. A Life
in Music. London, 1999, sjá atriðisorðaskrá.
63 Furtwángler var í miklum metum hjá nasistum og hann gegndi ýmsum stöðum í
stefnumótunarvinnu nasista. Að stríði loknu reyndi hann ákaft að hreinsa sig af sam-
starfinu við nasista en gekk illa. Hann reyndi fyrir sér í Bandaríkjunum en var illa tekið.
Hljóðfæraleikarar á borð við Arthur Rubinstein og Walter Gieseking afboðuðu þátttöku
sína á tónleikum í Bandaríkjunum þegar Furtwángler var fenginn til þess að stjórna
þeim. Furtwángler dó 1954 en hafði þá snúið til baka til Þýskalands. Þar hafði fortíð
hans lítil áhrif, að séð verði, og var honum tekið opnum örmum. Það er kannski dæmi-
gert fyrir þýska Iistamenn sem voru fyrrum nasistar, a.m.k. opinberlega. Ardoin, John,
The Furtwángler Record. Portland, 1994, bls. 42-62.
64 Spotts, Frederic, Bayreuth, bls. 269.
65 Spotts, Frederic, Bayreuth, bls. 195.
66 Sjá t.d.: „A Wagnerian Drama of Succession“. The Wall Street Journal, 12. apríl 2001,
bls. 15.
67 Það varpar kannski skýru ljósi á Niflungahringslíkinguna að þegar Friedelind sá
hversu vel hátíðin gekk 1951 vildi hún ólm stinga ágreiningnum og bókinni undir stól
og eiga þátt í hinni nýju hátíð. Skiljanlega tóku Wolfgang og Wieland henni ekki opnum
örmum þegar hún kom að heimta sitt í Bayreuth 1952. Þeir réðu hana til starfa á hátíð-
inni um stundarsakir en léðu ekki máls á að hún kæmi nálægt stjórn hátíðarinnar. Wini-
fred fyrirgaf Friedelindi aldrei bókarskrifin og baktalið. Wagner, Friedelind, Nacht iiber
Bayreuth. Die Geschichte der Enkelin Richard Wagners. 3. útg. Lola Humm þýddi úr
ensku á þýsku. Köln, 1997. - Syberberg, Hans Júrgen, Winifred Wagner II.
68 Wagner, Gottfried, Wer nicht mit dem Wolf heult, einkum bls. 72-137.
69 Wagner, Wolfgang, Lebens-Akte. Autobiographie. Múnchen, 1994, bls. 44-53, 71-132
og víðar.
70 Eftir Wieland ungum er haft að hann óskaði þess að Hitler væri faðir sinn en ekki
Siegfried. Sonur Wielands, fæddur 1943, heitir í höfuðið á Hitler, Wolf-Siegfried Wagner.
Það lýsir tæpast andúð á „Onkel Wolf“. Wessling, Bernt W., Wieland Wagner, einkum
fyrstu níu kaflarnir.