Sagnir - 01.06.2001, Blaðsíða 124

Rofin
Sigurjón Baldur Hafsteinsson er
mannfræðingur og safnstjóri Kvikmyndasafns íslands.
íslendingar búa við þann útbreidda misskilning að saga
íslenskrar kvikmyndalistar sé gloppótt, stopul, en ekki blúndu-
skreytt samfella í menningarlegri sköpun. Þess vegna halda
margir íslendingar að þeir hafi ekki eignast kvikmyndasögu fyrr
en með frumsýningu Lands og sona árið 1980. Það er alger mis-
skilningur og þarf ekki annað en að glugga í bókinni eftir Peter
Cowie lcelandic Films til að sjá að svo er ekki. Listasaga er oft
hugsuð og skrifuð líkt og hundrað ár séu augnablik og ekkert
hafi gerst í andagiftinni eða framtaksseminni. Tímalegt „rof“ er
aftur á móti ekki til í listsköpun. „Samfellan" í sögu er álíka
„jöfn“ og „samfelld" þó líði tugir ára milli „atburða“ í saman-
burði við „hvern atburðinn á fætur öðrum, dag eftir dag“.
[rof er rof er rof]
Ég held að „rof“ sé menningarlega hlaðið hugtak sem gripið er
til m.a. í þeim tilgangi að upphefja einn hlut fram yfir annan. Sá
möguleiki er fyrir hendi að frá frumsýningu kvikmyndar vinni
kvikmyndagerðarmaðurinn að kvikmyndagerð með einhverjum
hætti. Eigum við þá að segja sem svo að engin samfella sé í kvik-
myndagerð þess myndasmiðs? Er „réttara" að tala um kvik-
myndagerð á öðrum nótum? Er þetta ekki eitthvað svipað og að
segja að listamaðurinn sé ekki að vinna að list sinni nema hann
sýni verk sín opinberlega? Hvað um tímabilið á milli sýninga?
Af hverju má kvikmyndalistamaðurinn ekki njóta þess á ein-
hvern máta að vinna að list sinni milli þess sem hann frumsýnir
verk sín? Því miður er listasagan ekki saga „ófullburða verka“;
óbirtra handrita að bókum eða skissaðra olíuverka, eða saga
umsókna inní Kvikmyndasjóð íslands sem aldrei hafa fengið
styrk og fá aldrei að breiða úr sér á tjöldum kvikmyndahúsanna.
Ég held að saga kvikmyndalistarinnar sé að stórum hluta falin í
þessum „dauðu" tímabilum milli frumsýninga.
[rof er rof er rof]
íslendingar búa við það sérkennilega ástand að kvikmyndalistin
er vart talin til listgreina. Björn Th. Björnsson fjallar t.a.m. ekki
um greinina í sínum sögulegu verkum, íslensk myndlist I og II.
Kannski er kvikmyndin þessi iðnaðarvarningur sem á ekkert
skylt við háleitari markmið en að skemmta fólkinu til ólífis, svo
heimfærð séu uppá kvikmyndalistina staðhæfing Neil Postman
um tilgang sjónvarpsins. Sú fullyrðing er auðvitað della. í stór-
virki Guðna Elíssonar, Heimi kvikmyndanna, er einungis að
finna drefjur að því sem hægt er að skrifa um íslenska kvik-
myndalist. Því miður verpist umræðan um íslenskar kvikmyndir
í þeirri bók inn að nafla þjóðernisumræðu í stað þess að gæla
við listræna útlimi erlendrar kvikmyndalistar og hvernig þeir
skankar hafa þuklast af íslenskum kvikmyndagerðarmönnum.
122