Sagnir - 01.06.2001, Blaðsíða 53

Freymóður Jóhannsson, Fjalla-Eyvitidur. Leikfélag Reykjavíkur 1930.
kennilega hreinleik íslenzkrar náttúru sem jók enn á áhrif þessa
mikla leikrits."15 Leikmyndir Freymóðs fyrir LR ollu stundum
deilum og sjálfur lenti hann í deilum við aðra leikmyndahöf-
unda sem honum þóttu ekki nógu natúralískir.
Árið 1933 kom Lárus Ingólfsson heim, lærður í sömu kúnst,
með reynslu úr Konunglega leikhúsinu í Kaupmannahöfn í
farteskinu. Par hafði hann teiknað búninga og gert módel
af leikmyndum og gert leikmynd fyrir 0nsket eftir Jóhann
Sigurjónsson. Hann segir að mestu breytingarnar í leikmyndastíl
hafi orðið þegar hann var við nám og störf í Kaupmannahöfn:
„Þá tóku ýmsir frábærir leiktjaldasmiðir eins og Piscator hinn
þýski og Craig hinn enski að stílfæra leiktjöld og skafa af þeim
raunsæismótið, „naturalismann“, og þetta fannst okkur mikil
bylting." Lárus Ingólfsson vann 1934-35 með danska leikstjór-
anum og teiknaranum Gunnari R. Hansen, sem kom hingað
með nýjar áherslur. Segja má að Lárus og Gunnar hafi komið
með módernismann, vonum seinna inn í íslenska leikmyndlist.
Gunnar komst ungur í kynni við Guðmund Kamban er hann
vann við tökur á Höddu Pöddu árið 1923.
Gunnar R. Hansen
Verk Gunnars R. Hansen breyttu um margt viðhorfinu hér til
leiklistarinnar almennt og lenti hann m.a. í ritdeilum við Frey-
móð Jóhannsson um nauðsyn „réttra“ leikmynda frá raunsæis-
sjónarmiði. Meginþrætueplið var hvort máluð tré á baktjaldi í
sýningu LR á Jeppa á Fjalli eftir Holberg gætu snúið í átt gagn-
stæða þeirri vindátt sem ríkti á sviðinu. Freymóður nefndi
einnig til sögu stíl innréttinga og húsgagna á óðals-
setrinu, sem hann segir í „snúnum jólakertisstíl“ og
sagði „gripnar úr nýjustu þýzkri byggingagerð.“16
Hann gagnrýndi jafnframt litinn á forhenginu, sem
hann kallaði „líktjald.“17 Gunnar svaraði því til að
þekkt væri að staðvindar úr vestri sveigðu ungar trjá-
plöntur til austurs og þær gætu síðan ekki rétt sig við
þó blési í gagnstæða átt. Einnig sagði hann að hann
hefði verið þrjú ár í Frakklandi og kynnt sér sérstak-
lega tímabilið 1700 til 1730 en Jeppi á Fjalli var
frumfluttur 1722. Þá hafi rókókóstíllinn byrjað að
ryðja sér til rúms og verið þá mun einfaldari en síðar
varð. Hann hafi miðað við tiltekið málverk í Louvre
af þessum ástæðum. Varðandi forhengið segir hann
að erlendis séu víðast hvar notuð nær eingöngu svört
tjöld, því þau eigi að vera hlutlaus: „Áhorfendur eiga
að horfa á leikendurna, ekki á tjaldið. “18
Þarna koma fram viðhorf um einfaldari framsetn-
ingu samhliða tryggð við höfundinn sem má kalla
fyrsta vísi að módernisma í hérlendri leikmyndlist.
Hérlendis höfðu sýningar í raunsæjum ofhlæðisstíl
átt upp á pallborðið og var Freymóður talsmaður
þeirra og taldi tryggð við höfundinn fólgna í sem
nákvæmastri eftirmynd veruleika sögunnar. Gunnar
hafði, líkt og Guðmundur Kamban, verið undir
áhrifum frá rússneska leikstjóranum Konstantin
Stanislavsky, sem lagði mikla áherslu á innlifun í
efnið og að bera virðingu fyrir höfundinum.1’ Gunnar
var oft gagnrýndur fyrir að fylgja fyrirmælum höf-
unda of nákvæmlega. Þeir Freymóður áttu því ýmis-
legt sameiginlegt í því hvernig þeir nálguðust verkin.
Hinsvegar voru leikmyndir Gunnars jafnan stíl-
færðar, enda taldi hann sjálfsagt að „klæða leik í
nýjan búning, svo framarlega sem hann hæfir efni
leiksins og áformi höfundarins." Og hann var opinn
fyrir táknsæi; „Eg er á því, að nota eigi hinar ýmsu
stíltegundir við leiktjaldagerð, einnig symbólisma,
svo framarlega sem það fellur að leiknum."20 Gunnar
segir Kamban hafa haft svipaða skoðun á leik-
tjöldum: „Hann vildi að þau væru eins og undirspil,
styddu leikritið en yfirgnæfðu hvergi."21 Gunnar var
hér aðeins um veturinn 1934-5 en átti eftir að koma
til langdvalar síðar.
Gunnar R. Hansen, Jeppi á Fjalli. Leikfélag Reykj‘avíkur 1934.
51