Sagnir - 01.06.2001, Blaðsíða 42

Valgeröur Johnsen er fædd áriö 1972.
Hún útskrifaðist meö BA próf í sagnfræöi frá Háskóla íslands árið 2001.
Lífsmeðöl og bjargræðisstoðir
í endurminningum sínum frá árinu 1802 lýsti sýslu-
mannsfrúin Gyða Thorlacius því einkar vel hvaða
áhrif koma kaupskipa á vorin hafði á íslenskt mann-
líf; hún taldi bersýnilega að aðflutningar til íslands
væru nauðsynlegir, enda biðu menn eins og milli
vonar og ótta á vori hverju eftir kaupskipunum.
Það er ekki aðeins þráin eftir að fá fréttir af
ástríkum ættingjum og vinum í Danmörku,
sem örvar hjartsláttinn, þegar skipin koma á
vorin, og ekki bara tilhugsunin um bjarta, ljúfa
sumardaga, er skipin liggja á firðinum og
danskir sjómenn og ferðamenn reika um kyrr-
látar strendurnar og gæða þær lífi og fjöri, og
hópar fólks koma lengst ofan úr sveitum í
kaupstaðinn, sem fögnuðinum veldur, heldur
bætist það við, að heita má, að fólkið sé í
sveltu á þessum tíma árs, því að á nálega öllum
heimilum er vetrarforðinn þrotinn, og venju-
lega ekkert fáanlegt í kaupstaðnum.1
Kaupskipið komið. Danskt kaupskip í Grundarfirði á fyrsta áratug
19. aldar.
Því virtust skipakomur á sumarmánuðum hafa verið
nauðsynlegar til þess að tryggja forða landsmanna
yfir myrka veturmánuði.
Danir beyta léttum falibyssubátum gegn breskri freigátu. í kjölfar þátttöku Dana
í Napóleonstyrjöldinni lögðust sigiingar til íslands af um tíma.
Á tímabilinu frá lokum einokunarinnar árið 1788 og fram til
ársins 1807 sigldu að meðaltali 56 skip til íslands á ári hverju.2
En með stórskotahríð Breta á Kaupmannahöfn í september árið
1807 urðu Danir þátttakendur í Napóleónsstyrjöldinni er þeir
gengu í bandalag við Frakka. Afleiðingarnar voru afdrifaríkar á
fslandi þar sem dýrtíðin fór vaxandi. Áhrifin urðu þó ennþá
áþreifanlegri eftir að átján kaupskip sem voru á ferð sinni til
Danmerkur eftir íslandsverslunina sumarið 1807 höfðu verið
tekin af Bretum.3 Nú reyndi á aðlögunarhæfni íslendinga,
hvernig gekk íslendingum að komast af án innflutningsnauð-
synja? Hvað nýttu menn á íslandi í stað þess sem var illfáanlegt
eftir að áhrifa Napóleónsstyrjalda fór að gæta á íslandi?
Hugmyndir stjórnvalda um lífsvióurværi íslendinga
í ljósi hafnbannsins var ekki aðeins brýnt að tryggja aðflutninga
til landsins heldur einnig að bera fram tillögur um lífsviðurværi
íslendinga svo lengi sem skipaferðir lágu niðri.'1 Magnús
Stephensen sendi dönsku stjórninni álitsgerð í 17 liðum um
,,[h]vad kan og bör i Island foretages for at lindre Hungersnöd
sammestedes under krigen?“5 En hugmyndir hans miðuðust sér-
staklega að því að auka land- og sjávarnytjar á íslandi.6 í júní
árið 1808 voru tillögurnar lagðar fyrir nefnd kansellísins sem
hafði það að markmiði að kanna hvernig mætti koma nauð-
stöddum íslendingum til bjargar.7 Niðurstöður nefndarinnar
40