Sagnir - 01.06.2001, Blaðsíða 49

haldið fram að neyðarástand tímabilsins, sem hafði gengið um
garð þegar svo mörg orð voru rituð, hafi loks leitt til þess að
íslendingar fóru að hagnýta eða endurvinna hverskyns rusl og
sýna fyrirhyggju í fæðuvali og nýtingu afurða náttúrunnar."5
Engu að síður horféll talsverður fjöldi íslendinga eftir að áhrifa
styrjaldarinnar fór að gæta í landinu, enda ekki við öðru að
búast eftir langvarandi hallæri í landinu.
Napóleónsstyrjaldirnar stuðluðu að næringarfræðilegum
framförum í framtíðinni meðal grunlausra íbúa á íslandi. En líkt
og William Jackson Hooker grasafræðingur varð var við á
ferðalagi sínu á íslandi árið 1809, gerðu íslendingar sér ekki
endilega grein fyrir því að með neyslu fjallagrasa og að líkind-
um líka á grænmeti og sölvum, mætti vinna gegn næringar-
skorti. Engu að síður höfðu fjölmargir íslendingar tamið sér
nýjar neysluvenjur og nýja bjargræðisvegi á styrjaldarárunum.
Sem dæmi má nefna framfarirnar sem urðu í matjurtarækt á
íslandi á tímabilinu og fyrrnefnda hagnýtingu landsgæðanna.
Það sem rennir stoðum undir þá kenningu er sú staðreynd að
íbúafjöldinn í landinu var fljótur að jafna sig eftir mannfellis-
skeiðið á öðrum áratug 19. aldar. Innflutningurinn komst þó
ekki í fyrra horf fyrr en nokkuð var liðið frá friðarsamningnum
í Kiel árið 1814, þegar ætla má að engar utanaðkomandi
aðstæður hafi hindrað innflutning matvæla til landsins.
Tilvísanaskrá:
1 [Gyða Thorlacius], Endurtninningar frú Gyðu Thorlacius frá dvöl hennar
á íslandi 1801-15, útg. Sigurjón Jónsson. Reykjavík, 1947, bls. 27-28.
2 Anna Agnarsdóttir, „Great Britain and Iceland 1800-1820,“ ópr. dokt-
orsritgerð við The London School of Economics and Political Science,
(1989), bls. 180.
3 Anna Agnarsdóttir, „Great Britain and Iceland,“ bls. 47-49 - íslenzk
sagnablöð 2. Kaupmannahöfn, 1817, bls. 10.
4 Sjá einnig grein önnu Agnarsdóttur um viðbrögð yfirvalda í Dan-
mörku, þegar skorturinn á íslandi var fyrirsjáanlegur. Sbr.: Anna Agnars-
dóttir, „Centre and Periphery in Wartime: Iceland and Denmark during
the Napoleonic Wars,“ Aspects of Arctic and Suh-Arctic History, ritstj.
Ingi Sigurðsson og Jón Skaptason. Reykjavík, 2000, bls. 101-112.
5 „Reskript til Cancelliet, ang. Udnævnelse af en Commission om Islands
Anliggender,“ 14. júní 1808, Lovsamling for Island VII, neðanmáls,
bls. 178.
6 „Reskript til Cancelliet, ang. Udnævnelse af en Commission om Islands
Anliggender,“ 14. júní 1808, Lovsamling for Island VII, neðanmáls,
bls. 179.
7 „Reskript til Cancelliet, ang. Udnævnelse af en Commission om Islands
Anliggender,“ 14. júní 1808, Lovsamling for Island VII, bls. 178-180,-
Magnús Stephensen, Hugvekia til allra gódra innbúa á íslandi ad bón
Konúngl. tilskipadrar commissionar til yfirvegunar íslands nauðþurftar.
Kaupmannahöfn, 1808, bls. 4.
8 „Kongelig Resolution ang. Nogle Foranstaltninger vedkommende
Islands Tarv,“ 21. júlí 1808, Lovsamling for Island VII, formáli, bls.
190-191.
9 Sama heimild, bls. 190.
10 Sama heimild, bls. 190.
11 ÞÍ. Jörundaskjöl, Auglýsing til þegnanna 14. desember 1808 um nýtni
og sparsemi.
12 Þorkell Jóhannesson, „Magnús Stephensen og verzlunarmál íslend-
inga,“ Lýðir og landshagir II. Reykjavík, 1966, bls. 141.
13 Þí. Skjs. Stift. J. III, [ Snæfellsnesssýsla, 1808], nr. 1930.
14 ÞÍ. Jörundaskjól, Auglýsing til þegnanna 14. desember 1808 um nýtni
og sparsemi.
15 ÞÍ. Jörundaskjól, Viðbótarauglýsing Magnúsar Stephensen 18. sept-
ember 1809.
16 Fólksfjöldaþróunin á íslandi var sem hér segir: Árið 1806: 46.756.
Árið 1807: 47.472. Árið 1810: 48.587. Árið 1813: 47.805. Sbr.:
Hagskinna, bls. 56.
17 Jón Espólín, íslands Árbækr ísögu-formi, XII. deild. Kaupmannahöfn,
1855, bls. 44.
18 William Jackson Hooker, Journal of a Tour in Iceland in the Summer of
1809 I, 2. útg. London, 1813, bls. 66-78.
19 Bjarni Sívertsen var t.d. á einu skipanna sem var hertekið af Bretum
árið 1807, hann dvaldi á Bretlandi fram til ársins 1809. Sbr. „Ágrip af
æfisögu Bjarna Riddara Sivertsen,“ Sunnanpósturinn, nr. 3, (1835),
bls. 35-38.
20 [Henry Holland], The lceland Journal ofHenry Holland, ritstj. Andrew
Wawn. London, 1987, bls. 115-116.
21 Lbs. JS 305 4to, bls. 201.
22 [Gyða Thorlacius], Endurminningar frú Gyðu Thorlacius, bls. 38.
23 [Gyða Thorlacius], Endurminningar frú Gyðu Thorlacius, bls. 54.
47