Sagnir - 01.06.2001, Page 85

armanna á þessum árum. Ekki er laust við að Páli sárni ómak-
legar aðdróttanir Jóns:
Þú segir í bréfi þínu „En þú gatst ekki felt þig við þá
hugsun að eg hefði í einhverju og ýmsu yfirburði fram
yfir þig.“ Þetta er vægast sagt illa sagt. Jeg hef aldrei eitt
augnablik öfundað þig, Jón minn. Jeg hef altaf vitað um
þínar gáfur, sem eru miklar í ýmsar áttir. Annars hefði
mjer ekki verið mögulegt að vera með þjer. Jeg er altaf
reiðubúinn að rjetta þjer hönd mína. Aðeins mátt þú
ekki ganga of nærri mjer. Þú getur ekki krafist af mjer
fremur en öðrum, að jeg sje þjer í öllu samdóma. Jeg held
að enginn standi þjer í raun og veru nær en jeg. En það
sem hefir fjarlægt okkur eru kjaftasögur, sem bornar
hafa verið á milli og svo það, að mjer hefir þótt bardaga-
aðferð þín ógeðfelld. Jeg held t.d. að þú lítir of stórum
augum á sjálfan þig. Mjer hefir fundist þú of einhliða og
fullur af gorgeir. En úr þessari tilfinningu hafa aftur á
móti endurminningar um skemmtilega samverudaga
dregið. Mjer er altaf hlýtt til þín persónulega. Þessvegna
fær oft á mig að lesa greinar þínar o.fl. Mjer finnst líka
að jeg eigi einhvern lítinn þátt í því að þú fórst út á þessa
braut. Jeg krefst einskis þakklætis fyrir það. Þú hefur
aftur á móti goldið það með mörgu sem áreiðanlega hefir
orðið mjer til góðs. Þú átt nokkurri andstöðu að mæta
hjer heima. Þú hefir skapað þjer hana með skrifum
þínum. Þó jeg sé þér nú oft ósammála, og mjer líki hvergi
nærri aðferðir þínar oft og einatt, þá get jeg þó sagt þjer
það, að þú átt fáa, sem láta þig frekar njóta sannmælis
en jeg - sem og sjálfsagt er. En jeg neyðist til að segja
þetta vegna þess, að jeg er ekki grunlaus um, að þið
hjónin haldið að jeg spilli á allan hátt fyrir ykkur
hjer heima.26
Einlægur var vilji Jóns Leifs til að gera Alþingishátíðina sem
best úr garði. Staðföst trú hans var að svo mætti aðeins verða ef
hlutur hans yrði sem mestur í undirbúningi hennar sem og fram-
kvæmd. Vonir Jóns um að fá að stjórna þýskri hljómsveit við
Alþingishátíðina höfðu verið að engu gerðar. Þó að hljómsveit-
arferðin hafi verið Jóni hið mesta hjartans mál var þó ekki öll
von úti um þátttöku í Alþingishátíðinni.
Bara svínarí
Þrátt fyrir allar þær efasemdir sem Jón Leifs hafði
látið í ljós um keppnina um kantötuna bað hann
formlega um að fá eintak af ljóðaflokknum sem
borið hafði sigur úr býtum í keppninni um hátíðar-
ljóðin í bréfi til undirbúningsnefndar Alþingishátíð-
arinnar hinn 31. október árið 1928.
Gagnrýni sú sem Jón hafði haft í frammi um fyrir-
komulag á því hvernig velja skyldi kantötu fyrir
Alþingishátíðina átti vissulega við nokkur rök að
styðjast. Að ætla tónskáldum að semja kantötu við
fyrirfram gefinn texta var áhætta af hálfu fram-
kvæmdanefndarinnar. Enginn vissi hvort ljóðabálk-
urinn sem færi með sigur af hólmi myndi henta til
söngs. Meirihluti íslenskra tónskálda fékkst ekki við
annað en sönglagagerð á þessum árum og hafði vart
burði til að semja stórt verk á borð við kantötu.
Hefði það því sparað tíma og fjármuni ef nefndin
hefði einfaldlega pantað kantötu frá því tónskáldi
sem hún treysti best til verksins. Auk þess var tíminn
orðinn naumur. Ekki lá ljóst fyrir hverjir hefðu borið
sigur úr býtum í ljóðasamkeppninni fyrr en seint f
desember árið 1928. Páll ísólfsson átti sæti í dóm-
nefndinni um hátíðarljóðin. Varð niðurstaðan sú að
Davíð Stefánsson og Einar Benediktsson hlutu báðir
fyrstu verðlaun en þó lagði dómnefndin til að tón-
skáldin semdu verk við texta Davíðs en flokkur
Einars yrði sagður fram á hátíðinni.27 Er niðurstaða
samkeppninnar um hátíðarljóðin liggur fyrir skrifar
Páll Jóni: „Nú er það leiðinlega kantötutextamál
útkljáð frá okkar nefndarinnar hálfu. ... Mér er sagt
að Ejinar] Bjenediktsson] beri mig mjög út og sví-
virði á allan mögulegan hátt. En ég fór eftir sannfær-
ingu minni og bestu samvisku. Og er mér þá sama
hvað E.B. og slíkir höfðingjar meðal íslenskra bak-
talara segja.“28
Jón svarar um hæl og getur ekki látið hjá líða að
gagnrýna störf nefndarinnar sem og vinnubrögð Páls.
Hann segir það hafa verið mjög óhyggilegt að láta
ekki tónskáldin sjálfráð um hvort þau semdu kantötu
við texta Davíðs eða Einars. Hann segir hættu á að
Sigfús Einarsson dómorganisti hafði farið fyrir um- Davíð Stefánsson og Einar Benediktsson hlutu báðir fyrstu verðlaun í keppninni um hátíðar-
bótum íslensks tónlistarlífs allt frá árinu 1906 er hann ljóðin sem semja skyldi kantötu við. Dómnefndin lagði þó til að tónskáldin semdu verk við
hafði lokið námi. Segja má að Sigfús hafi verið fyrsti texta Davíðs en flokkur Einars yrði sagður fram á hátíðinni.
fslendingurinn sem helgaði sönglist ævistarfið allt, en
hann hafði hastt laganámi til að gerast liðsmaður lista.
83