Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Page 70

200
HELGAFELL
það úr ýmsum héruðum. Daginn eftir að
nefndin var kosin færði hún fundinum álit
sitt. Var þar lagt til, að fundurinn gerði menn
á konungsfund til að færa honurn tillögur
fundarins um stjórnarskrá, en í þeim var m. a.
gert ráð fyrir, að milli Danmerkur og íslands
skyldi einungis vera konungssamband, sbr.
1. gr., og konungur skyldi hafa frestandi neit-
unarvald, þannig að lög samþykkt á þremur
þingum, hverju eftir annað, skvldu taka gildi
án staðfestingar konungs, sbr. 2. gr. Var nefnd-
in gagnrýnd fyrir tillögur sínar og talin hafa
sýnt fljótfærni. Óhugsandi væri, að konungur
gæti samþykkt, það sem nefndin færi fram á,
hér væri fram komið nýtt frumvarp, sem Al-
þingi ætti kröfu til að segja álit sitt á. Fund-
urinn gæti hæglega orðið „öðrum til athlægis
og engum til gagns“, ef hann samþykkti frum-
varp þetta. Enginn konungur gæti samþykkt
2. gr. frumvarpsins, um frestandi neitunar-
vald. Ef vér vildum hafa slíka lagaákvörðun
yrðum vér að segja alveg skilið við Dani og
stofna lýðveldi. Þá mundi 1. gr. frumvarps-
ins, um konungssamband eitt milli landanna,
eigi heldur geta náð samþykki konungs og
Al])ingis. Vér gætum mjög vel verið frjálst
þjóðfélag þótt vér hefðum sum mál sameigin-
leg með Dönum. Auk þess væri ísjárvert að
segja alveg skilið við þá.
Eftir langar umræður um þetta atriði bar
sr. Matthías Jochumsson fram málamiðlunar-
tillögu þess efnis, að í ályktun fundarins yrði
aðeins farið fram á þrjú atriði, löggjafarvald
og fjárforræði handa Alþingi, allt dómsvald
hér á landi og alla landsstjórn í landinu sjálfu.
Var tillaga þessi samþykkt gegn eindregnum
andmælum sr. Benedikts Kristjánssonar, sem
verið hafði framsögumaður nefndarinnar og
helzti málsvari í gagnrýni þeirri, sem hún
hafði hlotið. Þegar tillaga Matthíasar Joch-
umssonar hafði verið samþykkt, bar Benedikt
Kristjánsson fram tillögu um, að fundurinn
skori á Alþingi að neita að taka stjórnarmálið
framvegis til meðferðar og á þingmenn, að
þeir heyi ekki þing í sumar. Var tillaga þessi
felld með einu atkvæði gegn einu, en aðrir
fundarmenn sátu hjá. Gekk þá Benedikt af
fundi, þar sem fundarmenn hefðu kveðið upp
þann dóm, að tillaga sín væri ekki svaraverð.
Þegar fundur var settur síðdegis 28. júní,
voru komin fram ný undirstöðuatriði til stjórn-
arskrár, en í þeim var þó áfram gert ráð fyrir
konungssambandi einu við Dani. Út af því
varð mikill ágreiningur. Jón Sigurðsson, eða
Jón riddari frá Kaupmannahöfn, eins og blað-
ið, nefndi hann, lagðist fast gegn þessu atriði,
en Jón Sigurðsson frá Gautlöndum mælti hins
vegar með. Var þetta ákvæði þó samþykkt
þrátt fyrir mótmæli Jóns Sigurðssonar með
24 atkvæðum gegn 7. Aðrir liðir tillögunnar
voru samþykktir mótatkvæðalaust.
Til að færa konungi bænarskrána voru kosn-
ir Jón Sigurðsson, Jón Guðmundsson og
Tryggvi Gunnarsson. Lýsti Jón Sigurðsson
því þá þegar yfir, að hann „gæti sjálfsagt eigi
flutt þá bænarskrá fram fyrir hans hátign
konunginn, er færi fram á það, er hann hefði
mótmælt, og þegar einstakir fundarmenn
sögðu, að þeir með kosningunni höfðu viljað
sýna Jóni það traust og þá virðingu, er þeir
bæru fyrir honum, taldi hann á þá fyrir það,
að þeir hefðu getað haldið hann svo óstöð-
ugan og hviklyndan, að hann vildi nú fylgja
því fram, sem liann nýlega hefði mótmælt: . . .
IJefði fundrinn haft traust á sér hefði hann
aðhylst tillögur sínar“. Jón Guðmundsson
vildi heldur ekki flytja bænarskrá fundarins
fyrir konung, ef Alþingi féllist ekki á niður-
lagsatriði hennar. Þá bauð sr. Matthías Joch-
umsson sig fram og lofaði að „fylgja bænar-
skrá fundarins fram ið ýtrasta“. Var sr. Matt-
hías Jochumsson síðan kosinn í sendinefndina
í stað Jóns Guðmundssonar, en ekki var að
því vikið, að hann hafi verið kosinn í stað
Jóns Sigurðssonar né heldur annar fundar-
maður. Lauk þannig frásögn Víkverja af af-
greiðslu stjórnbótarmálsins á fundinum.
III.
í ævisögu Jóns Sigurðssonar, 5. bindi, ritar
dr. Páll E. Ólason um Þingvallafund þennan.
Kemst hann að þeirri niðurstöðu, að skýrsla
Víkverja sé viðsjárverð heimild. Telur hann