Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Síða 72

202
HELGAFELL
mundir mikill áhugi á málum þessum, og
varð þetta að sjálfsögðu til að efla hann.
Minni hluti þingsins 1871 hafði ekki getað
fallizt á sjónarmið meiri hlutans og tekið
fram í séráliti sínu, að ýmsar grundvallar-
skoðanir meiri hlutans væru ekki „samkvæmar
hugsunum og vilja íslendinga yfir höfuð“.
Þessi ummæli ollu gremju víða, svo að ýms-
um þótti nauðsynlegt að andmæla. Fruin-
kvæðið áttu Ilúnvetningar á fundi, sem hald-
inn var að Þingeyrum 20.—21. september
1872, og var þar skorað á Alþingi, að í stjórn-
armálinu yrði haldið sömu stefnu og meiri
hlutinn á Alþingi hafði gert 1871. Á hinn
bóginn var ekki talið nauðsynlegt að halda
Þingvallafund, eins og lagt hafði verið til.
Undir álit þetta rituðu Páll Vídalín í Víði-
dalstungu, Jón Sigurðsson frá Gautlöndum
og sr. Davíð Guðmundsson að Felli í Slétta-
hlíð.
í Þingeyjarsýslu var einnig hugsað til fund-
arhalda. Mynduðust samtök um að boða til
fundar að Stóru-Tjörnum í Ljósavatnsskarði
29. október 1872. Áður var haldinn undir-
búningsfundur á sama stað. Voru meðal ann-
arra á fundum þessum Jón Sigurðsson frá
Gautlöndum, sr. Björn Halldórsson í Lauf-
ási, Einar Ásmundsson í Nesi, Eggert Gunn-
arsson og sr. Benedikt Kristjánsson í Múla.
Hefur Einar Ásmundsson skýrt svo frá í bréfi,
að á undirbúningsfundinum hafi komið fram
ný skoðun, sem hné í þá átt, að Kristján 9.
væri ekki löglegur konungur íslands, með
því að hann væri ekki niðji Friðriks kon-
ungs 3. Hefði hann þannig ekki erft löggjafar-
vald á íslandi.
Þá liafði Einar gert athugasemdir við sam-
þykktir Þingeyrarfundarins og á grundvelli
þessa samdi liann ritgerð, sem lögð var fyrir
fundinn 29. október. í ritgerð þessari er hald-
ið fram sömu skoðunum um konungdóm Krist-
jáns 9., sem áður getur og sú ályktun af dreg-
in, að sainband milli landanna hafi slitnað
við fráfall Friðriks 7. (1863). íslendingar hafi
að vísu unað við konungdóm Kristjáns 9.
og viljað gefa honum jafnt vald og hann hafi
í Danmörku, svo og samþykkja sömu kon-
ungserfðalög og Danir. Á þetta hafi Danir
ekki fallizt og sé því stjórnin lögleysa ein og
óregla. Nú beri að hrinda þessu löglausa ásig-
komulagi, og því eigi að stofna sem föstust
samtök til samkomuhalds í hverju kjördæmi.
Skuli kjósa 3 menn til sameiginlegs þjóðfund-
ar á Þingvöllum, en á þeim fundi skuli sam-
þykkt stjórnarskrá, þar sem konungi sé ætlað
framkvæmdavaldið og staðfesting laga, „full-
trúaþing þjóðarinnar í innlendum málum hafi
löggjafarvald og fjárhagsráð“ en öll fram-
kvæmdastjórn í þessum sömu málum sé í
landinu sjálfu, og skuli bera ábyrgð fyrir
fulltrúaþinginu. Þá er og talið, að í stjórnar-
skránni verði að vera ákvæði um innlenda
dómstóla og ákvæði, sem tryggi grundvallar
mannréttindi. Var þessi ritgerð samþykkt á
fundinum sem undirstöðuatriði stjórnarskrár.
Eftir fundinn, eða nánar tilgreint 31. okt.
1872 rituðu þeir sr. Benedikt Kristjánsson og
Eggert Gunnarsson bréf til Jóns Sigurðssonar,
þar sem þeir skýra honum frá því. að á fund-
inum hafi verið ályktað í einu hljóði að nauð-
syn bæri til að halda þjóðfund á Þingvöllum
næsta vor. Ætti ætlunarverk fundarins að vera
það að „glæða og treysta þjóðviljann og safna
hinum sundruðu kröftum vorum.“ Var loks
skorað á Jón „sem hinn ótrauðasta forvígis-
mann þjóðfrelsis vors, í umboði fundarins og
í nafni ættjarðarinnar, að sækja þennan Þing-
vallafund“ jafnframt því, sem látið var í ljós
traust á, að hann veitti lið í þessu máli.
Eftir fundinn var reynt að afla samþykkt-
um hans fylgis, en ekki tókst það að öllu
leyti. Páll Vídalín féll að vísu frá andstöðu
sinni við Þingvallafund, en lagðist hins vegar
gegn því, að hann væri gerður að stjórnlaga-
þingi. Var skoðun hans sú, að Þingvallafundur
ætti að búa málið til þjóðfundar.
Til þess að koma hér á einingu var fundur
boðaður að Þingeyrum 5.—6. marz 1873, og
komu þar saman helztu forvígismenn Hún-
vetninga og Þingeyinga. Húnvetningar léðu
ekki máls á því, að Þingvallafundurinn yrði
gerður að stjórnlagaþingi, enda gæti slíkt engu
skipt, nema vopnum stutt, en hins vegar var
samkomulag um að halda Þingvallafundinn.