Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Side 73

ÞING V ALL AFUNDUR 1873
203
Var í ályktun fundarins talið rétt, að hvert
kjördæmi sendi áskorun til næsta Alþings „um
að halda fast fram réttindum þjóðarinnar og
standa á móti því af öllu afli, er kæmi í bága
við þau, og skyldu áskoranir þessar fyrst send-
ast Oxarárfundinum til þess að hann gæti rætt
þær og tekið ályktun eptir þeim, um hvað
skyldi úr ráða; skyldi fundurinn síðan senda
alþingi ályktun sína ásamt áskorunum þjóð-
arinnar úr hverju kjördæmi, er sendar verði
til alþingis“.
Fundurinn taldi, að í áskorunum frá sýsl-
unum skyldi um stjórnarbótarmálið fylgja
eftirfarandi niðurlagsatriðum:
„1. að þingið taki skarpt fram, hversu að réttindum
landsins er misboðið með stjórn þeirri, sem nú er fylgt
fram í landinu, og mótmæli öllu því, er kemur i bága við
þau, og að það því sendi hans hátign konunginum til stað-
festingar fullkomna stjórnarskrá fyrir Island, eptir því
sem réttur landsins stendur til. En gæti það eigi öðlazt
hans allra hæstu staðfestingu, þá fylgi þingið því fram,
að nýr þjóðfundur verði samankallaður hér á landi sam-
kvæmt kosningarlögunum 1849, og að fyrir hann verði
lagt frumvarp til fullkominnar stjórnarskrár fyrir Island
samkvæmt konunglegu heilyrði í opnu bréfi 23. sept.
1848, sem enn hefur eigi verið fullnægt“.
Auk þess var í ályktuninni bent á, hvaða
ástæður færa mætti fyrir niðurlagsatriðunum
og voru höfuðatriði þeirra svipuð því, sem áð-
ur hefur verið greint frá um ályktun fundarins
að Stóru-Tjörnum 29. október.
Sendi því fundurinn beiðni til Halldórs Kr.
Friðrikssonar um að halda fundinn og lét
hann „til leiðast“ eins og hann segir sjálfur
frá, þótt hann hafi talið „að lítið gagn muni
verða að Þingvallafundi“.
Fulltrúar voru nú kosnir í kjördæmum
landsins. Þingeyingar kusu Einar Ásmunds-
son, sr. Benedikt Kristjánsson, sr. Björn Hall-
dórsson í Laufási og Gísla Ásmundsson að
Þverá, bróður Einars. Voru hinir tveir síðar-
nefndu kosnir til vara. Hvorki Einar né sr.
Björn fóru til fundarins og hefur ýmsum get-
gátum verið leitt að, hvað valdið hafi. Urðu
því fulltrúar Þingeyinga þeir sr. Benedikt
Kristjánsson og Gísli Ásmundsson; kom sr.
Benedikt síðar mjög við sögu fundarins.
V.
Þingvallafundurinn var settur 26. júní
1873 og voru þá komnir saman 36 þjóðkjörnir
fulltrúar úr öllum kjördæmum landsins, nema
ísafjarðarsýslu. Auk þess sátu fundinn margir
einstaklingar. Halldór Kr. Friðriksson setti
fundinn með ræðu. Minntist hann sérstaklega
á það „allsherjarmál, sem er mest áhugamál
allrar þjóðarinnar, og sem þessi fundur sér í
lagi er kosinn til að ræða.“ Bakt.i hann síðan
sögu stjórnarbótarmálsins frá 1848 í stórum
dráttum og nefndi sérstaklega síðustu atburði.
Taldi hann að vísu enga vissu fyrir, að hve
miklu leyti stjórnin tæki tillit til athuga-
semda þingsins 1871 við frumvarp stjórnar-
innar, sem fyrir var lagt, en að líkindum væru
vonirnar litlar um verulegan árangur af þeim.
Því næst segir svo frá ræðu hans í fundar-
gerðinni: „Nú er þá sú spurning, sem sér í
lagi liggur fyrir þessum fundi að ráða úr, hvað
nú skuli gera, hvort hætta með öllu og leggja
árar í bát, eður halda áfram sömu stefnu og
meiri hluti Alþingis hefir gert, þegar mál
þetta hefir komið til umræðu á þinginu, eður
þá í 3. lagi breyta til og taka nýja stefnu.
Þessi fundur á nú að skera úr því, hvort meiri
hluti Alþingis hefir haldið þeirri stefnu fram
í stjórnarmálum vorum, sem er samkvæm
óskum þjóðarinnar, eður hvort þjóð vor er
fráhverf þeirri stefnu og vill aðhyllast aðra
nýja.“ Lýsti hann síðan fund settan og bað
fundarmenn að kjósa formann eða fundar-
stjóra. Var kosinn Jón Guðmundsson ritstjóri
með samhljóða atkvæðum.
Hér verður aðeins gerð grein fyrir þeim
þætti fundarins, sem lýtur að afgreiðslu
stjórnarskrármálsins,'en ekki getið um önnur
efni, sem til umræðu voru tekin. Þess ber þó
að geta, að í upphafi var nokkuð um það
rætt, hverjir skyldu hafa málfrelsi og atkvæð-
isrétt. Varð niðurstaðan sú, að allir skyldu
liafa málfrelsi, en einungis kjörnir fulltrúar
atkvæðisrétt.
Á fundi, sem haldinn var eftir hádegi sama
dag, var kosin 9 manna nefnd til að íhuga
stjórnarmálið og hlutu þessir kosningu: Sr.
Benedikt Kristjánsson í Múla, fulltrúi Þing-