Nýtt Helgafell - 31.12.1959, Síða 82

212
HELGAFELL
Jónsson, landshöfðingjaritari og Matthías
Jochumsson. Fundargerðirnar sýna einnig, að
Jón Sigurðsson liefur ekki talið ástæðu til að
halda undanfærslu sinni til streitu, enda verð-
ur að telja, að fundurinn hafi með kosningu
hans samþykkt fyrirvarann, sem hann gerði,
en með honum voru úrslitaráð Alþingis raun-
verulega tryggð.
XI.
Um tvennt var einkum deilt á fundinum.
Ilið fyrra var, hvort fundurinn eigi að starfa
og koma fram algerlega sjálfstætt, með öðrum
orðum hvort gera eigi hann að eins konar
stjórnlagaþingi, eða hvort fundurinn eigi að
vera nokkurs konar flokksfundur, Alþingi til
stuðnings. í þessari viðureign bar Jón Sig-
urðsson og fylgismenn hans hærri hlut, því
að upphaflegar tillögur níumannanefndarinn-
ar komu aldrei til atkvæða, heldur var sam-
þykkt málamiðlun, þar sem sendimenn fund-
arins skyldu jafnframt vera fulltrúar Alþingis,
eða þess hluta Alþingis, sem færi í sörnu
stefnu, en eftir þessa samþykkt var fundur-
inn ekki orðinn annað en flokksfundur.
Hið síðara er, hvort farið skuli fram á kon-
ungssamband eitt milli landanna. Þar fór á
annan veg, því að þetta ákvæði var samþykkt
þrátt fyrir eindregin andmæli Jóns Sigurðs-
sonar og fylgismanna hans. Auðvitað kemur
ekki til mála, að Jón Sigurðsson væri út af
fyrir sig mótfallinn konungssambandi einu,
eða gæti afneitað rétti íslendinga til þess.
Er þar nægilegt að minna á ummæli hans
á kvöldfundinum 28. júní, þar sem hann
segist óbeint vera fylgjandi konungssambandi
og einnig skoðanir meiri hluta Þjóðfundarins
1851, en kjarni þeirra var sá, að ísland skyldi
hafa „konung og konungserfðir saman við
Danmörku“, en um önnur sameiginleg mál
skyldi ákveðið með samningi. Það sem hér hef-
ur ráðið afstöðu Jóns, er vafalaust, að hann
hefur talið óheppilegt að halda þessu fast fram
eins og á stóð. Líkur voru nú á nokkrum úrbót-
um í stjórnarháttum vegna þeirra tímamóta,
sem í hönd fóru. Var því æskilegast að ná sem
víðtækastri samstöðu og forðast það. sem orð-
ið gat til sundrungar, því að víst mátti telja,
að sundurþykkja gæti spillt málinu. Auk þessa
var það, að ekki kom til mála, að íslendingar
gætu um þessar mundir tekið sér í hendur
öll sín málefni. En þótt Jón biði að þessu leyti
lægri hlut, skipti það ekki verulegu máli, því
að afskipti Alþingis voru nú tryggð.
Helzti forvígismaður róttækari hluta fund-
armanna var sr. Benedikt Kristjánsson. Verð-
ur því ekki neitað, að hann liafi sótt mál sitt
meira af kappi en hyggindum. Stefna hans,
sem raunverulega fól það í sér, að fundinum
væri fenginn myndugleiki stjórnlagaþing.s, gat
engan veginn staðizt, því að ekkert afl var
til að framfylgja henni. Hún hafði því fengið
þungar undirtektir eins og áður er rakið, og
horfið hafði verið frá henni á Þingeyrafund-
inum 5.—6. marz 1873. Veldur því nokkurri
furðu, hversu sr. Benedikt heldur henni fast
fram á Þingvallafundinum. Enn kynlegra er
þó, að níumannanefndin skuli á skömmum
tíma fallast einróma á hana. Astæðan hlýtur
annað hvort að vera sú, að skoðanir þær, sem
hún er reist á, hafi þegar búið um sig víða um
land, og benda ræður þeirra Andrésar Kjer-
ulfs, Guðmundar Ólafssonar og Þórðar Þor-
steinssonar á kvöldfundinum 27. júní til þess,
að svo hafi verið, eða þá að tillögur sr. Bene-
dikts hafa fallið í sérlega góðan jarðveg vegna
þeirrar almennu gremju, sem ríkti út af setn-
ingu stöðulaganna. En vafalaust hafa undir-
tektir nefndarinnar orðið til að brýna sr.
Benedikt til að halda stefnu sinni fastar fram
en hann hefði ella gert.
Þegar á reyndi, kom í ljós, að nefndarmenn
voru engan veginn allir reiðubúnir til að halda
fast við tillögur sínar. Nægir þar að benda á
afstöðu Indriða Gíslasonar og sr. Páls Páls-
sonar. Kemur því í hlut sr. Benedikts að
halda uppi vörnum fyrir þær, en ekki verður
sagt, að honum farist það fimlega. Bæður
hans eru í upphafi öfgakenndar og sízt til
þess fallnar að laða til fylgis, og hann lætur
alveg hjá líða að gera samfellda grein fyrir
sjónarmiðum þeim og rökum, sem til stuðn-
ings máttu verða. Þetta er aðeins gert að
nokkru leyti í hita umræðnanna, þegar tilefm.
gefst. Þegar loks nefndin er horfin frá tillögum