Helgafell - 01.10.1946, Blaðsíða 15

GUNNAR GUNNARSSON:
DJÚPIR ERU ÍSLANDS ÁLAR
Á fáu hefur mig undrað meira á lífsleiðinni en því, hve mennirnir í
kringum mig virtust óglöggir á hættur, sem mér sýndust yfirvofandi. A
þetta einkum við um Norðurlönd eftir heimsstyrjöldina fyrri og þó alveg
sérstaklega um Danmörku. Eins og þeirri styrjöld lauk og eins og til Þjóða-
bandalagsins sæla var stofnað var bersýnilegt, að þar var ekki og gat aldrei
orðið neins öryggis að vænta smáþjóðum, enda kom það brátt í ljós. Dan-
mörk var meira að segja að styrjaldarlokum mun verr sett en áður; hafði
þegið land af sigurvegurunum og þeir látið uppi, að um eitt skeið hefði verið
til yfirvegunar að setja her á land á vesturströnd Jótlands, og þó að hið þegna
land væri gamalt danskt land og því aðeins endurheimt og þegnarnir mest-
megnis danskir og ekki hefði af innrásinnni orðið, voru Þjóðverjar manna
líklegastir til að verða minnugir á hvort tveggja.
Gegn hættum þeim, er sjá mátti fyrir, þegar ný styrjöld brytist út, voru
öruggar varnir vitanlega ekki til. Samt hefði verið sjálfsagt að reyna ein-
hvern veginn að afstýra þeim. Aðalhættan fyrir Norðurlönd var augljóslega
sú, að þau voru sundruð og vígbúnaður þeirra í molum, nema í Svíþjóð
einni. Lá því beint fyrir að reyna að leiða mönnum fyrir sjónir hættuna,
reyna að vekja almenning til meðvitundar um þá sameiginlegu hættu, er
yfir löndunum vofði, reyna að fá stjórnir landanna og áhrifamenn til að
hefjast handa, meðan tími var til.
Þetta var reynt af ýmsum mönnum og með mörgu móti, en af fram-
kvæmdum varð ekki, allt drukknaði í blaðri og bollaleggingum, því miður
voru jafnvel samherjarnir ekki alltaf sammála, enda varð árangurinn af
starfinu harla lítill, ef nokkur. Sumir álitu, að norrænt ríkjasamband eða
ríki væri sú lausn, er bezta von gæfi um, að hægt yrði að vernda hlutleysi
landanna, hvað sem á dyndi, eða að minnsta kosti tryggja sjálfstæði þeirra
eftirá. Þetta var mín skoðun, og ég trúi því fastlega enn í dag, að hefðu
Danmörk og Noregur þekkt sinn vitjunartíma og leitað til Svía um varnar-
bandalag, mundi ekki hafa komið til innrásar í þessi lönd, og ef til vill ekki
heldur í Finnland, hefði það verið aðili hins norræna bandalags. En að
tala við Norðurlandabúa um sameiginlegar ráðstafanir til verndar frelsi
þeirra og menningu var á þeim árum eins og við steininn talað, nema hvað
steinninn þegir, en þeir áttu það til að svara skætingi. Stundum kom and-
staðan úr ólíklegustu átt, svo sem frá Norrænu félögunum, sem í þann tíð