Helgafell - 01.10.1946, Blaðsíða 18

200
HELGAFELL
samningum eftir styrjaldir. En Kér er sá hængur á eins og fyrri daginn, að
norrænt ríkjasamband er ekkert til og jafnvel ekki fyrirsjáanlegt. Kemur
því fyrst um sinn aðeins til yfirvegunar fyrir okkur íslendinga, hvernig við
eigum að haga þeim samskiptum við Norðurlönd, sem ástæður leyfa og
eðlileg eru skyldfólki. En þar erum við vitanlega ekki ein til ákvörðunar.
Sagan um sambúð okkar til þessa við Norðurlöndin austan Atlanthafs
skal ekki rakin hér að neinu ráði, en á því þarf okkur ekki og má okkur ekki
vera nein launung, að við þykjumst ekki hafa hagnazt tiltakanlega á þeim
samskiptum hingað til. Norrænum forferðrum okkar og formæðrum eigum
við að þakka baldinn lífsvilja og bein í nefi, en harla lítið þar fram yfir.
Eftir að við höfðum fundið eyjuna hvítu og stofnað hér fyrsta norræna lýð-
veldið, innbyrtu Norðmenn okkur nauðuga viljuga með öruggri aðstoð ís-
lenzkra kvislinga.og var í því tilefni drepinn Snorri.þótti ekki nógu þægur ljár
í þúfu, en ekki velgdi Norðmenn við síðar meir að innbyrða einnig verk hans
í ritsafn, er þeir nefndu: Norsl^ar þjóðarbólzmenntir. Annars var fjötrinum
smeygt á okkur með svo nefndum sáttmála, er átti að tryggja okkur sjálf-
ræði innan sambandsins, en linlega þótti okkur sáttmáli sá haldinn frá upp-
hafi vega, enda var hann loks að engu hafður. Grálynd örlög höguðu því
þannig, að Norðmenn urðu sjálfir að kanna þá stigu, sem þeir höfðu ginnt
og hrakið okkur út á; lentum við með þeim undir Dani, en þá tók sízt betra
við. Með svokallaðri siðbót var smalað út úr landinu eignum og dýrgripum
kirkna, klaustra og óþægra einstaklinga, og höfum við aldrei að fullu beðið
þess bætur; frumbýlingar vorum við áður, eftir siðbótina frægu máttum við
heita öryrkjar. Vitanlega varð einnig í því tilefni að drepa okkar beztu menn,
og voru þar kvislingar enn að verki og aðstoð þeirra vel þegin. Já, sagan
er ekki falleg, en hún er sönn, og hef ég þó alveg hlaupið yfir síðari tíma
siðbætur, svo sem verzlunarfróðleik, er okkur var færður með prýðilega
skipulagðri einokun og hýðingum treggáfaðra lærisveina, en sem sárabótum
var inn á milli fleygt í okkur náðargjöfum og námsstyrkjum og var vel séð,
að við þökkuðum það kyrfilega með bukki og beygingum.
Hverjum eigum við að þakka, að þessir tímar eru liðnir og tætlunum af
þeim þeytt út í veður og vind, svo sem hefði kjarnorkusprengja verið að
verki ? Frændum okkar á Norðurlöndum eigum við það því miður ekki að
þakka. Við höfum orðið að standa í því sjálfir og einir, nema hvað við
áttum vini sem studdu okkur austan Atlantshafs og vestan. Hvort þær þjóðir,
sem studdu okkur til endanlegra framkvæmda með því að viðurkenna sjálf-
stæði okkar, gerðu það í algerlega óeigingjörnum tilgangi, um það mun
sagan fjalla. Frelsi okkar höfum við þegið fyrst og fremst úr eigin hendi og
við ætlum að reyna að halda á því í hvívetna, eftir því sem ástæður leyfa,
og að minnsta kosti sjálfir ákveða, hverja sáttmála við gerum við hvern og
einn. Ekki er því að leyna, að aðstaða okkar í bili er bæði tvísýn og tvíræð,
en í því eigum við sammerkt heiminum gervöllum. Táknræn um aðstöðu
okkar og vanda eru nokkur orð í bók, sem enski vísindamaðurinn Julian
Huxley gaf út nýlega og kallar On Living in a Revolution. Ræðir hann þar