Helgafell - 01.10.1946, Blaðsíða 101

ÁFANGAR SIGURÐAR NORDALS
283
lega tilraun að gera brattara á sér
stélið. En þó er sú eina leiðin ein-
staklingum og alþjóð til farsældar,
að sjá og skilja þetta ósamræmi og
vinna síðan að því öllu framar að
minnka það sem mest. Fáir sjá og
skilja þetta af eigin rammleik. Þess
vegna er ómetanlegt að eiga vin, er
til vamms segir — opnar á manni
augun.
Enginn þeirra íslendinga, sem nú
eru uppi, hefur unnið jafn mikið að
því að opna augu þjóðarinnar fyrir
ljósum og leyndum göllum hennar —
vömmum, sem sýnast ekki alltaf
mjög saknæmar, en geta þó að lok-
um búið frelsi landsins fjörtjón og
orpið þjóðina langvarandi böli og
smán, ef látið er reka á reiðanum.
S.N. þekkir sögu þjóðar sinnar flest-
um framar og hefur manna mest lagt
sig í líma við að kanna eðli hennar
og örlög, takmarkanir hennar, gáfur
og gáleysi, veilur hennar og vanmátt í
meðlæti og þrautseigju hennar, þegar
þyngst var fyrir fótinn. Honum er
augljóst, að margt er henni ókleift
sökum mannfæðar og ýmisslegs ann-
ars. En eitt, sem þó er öllu ágætara,
er henni ef til vill ekki ókleift: að
verða öndvegisþjóð að mannviti og
lífstign. Það er þessi hugsjón, sem
S.N. er að reyna að fá þjóðina til að
sjá, skilja og unna. Og að því stefnir
umrætt erindi og, beint eða óbeint,
öll hin erindin í Áföngum I. Niður-
lagsorðin í Manndrápum eru jafn-
framt niðurlagsorð þeirra allra:
..Læknarnir hafa gert verndun lífs-
neistans að íþrótt sinni, og þeir gera
vel að sínum hluta. En þeir gætu
sagt við oss hina: Eftir er enn yðvar
hluti, yðar íþrótt, að láta þennan neista
ekki vera eins og eimyrju í mótorfi,
sem fyllir loftið af muggu og fastelju,
heldur láta hann brenna sem skæran
loga, gleðjast af hita sínum og birtu
og ylja og lýsa allt í kringum sig“.
9.
Flestir rithöfundar eru með sama
markinu brenndir og aðrir dauðlegir
menn: Ytri aðstaða, skortur eða mis-
vægi hæfileika eða einhverjir eðlis-
brestir valda því, að verk þeirra verða
meira og minna gölluð. Góðum höf-
undum getur meira að segja stundum
alveg brugðizt bogalistin og látið af
höndum lélega uppskeru. Það eru
einungis örfáir útvaldir, sem aldrei
bregðast, en virðast að flestu leyti
vaxa að auðlegð og ágæti við hverja
raun. Hjá þeim er enginn vottur um
vanhirðu, hvergi neitt kámleitt, ekk-
ert með rytjubrag og aldrei maðkur í
skógi eða möl á túni.
í þessum fámenna flokki útvaldra,
sem virðast hafa allt það til brunns
að bera, sem mestu skiptir og rithöf-
und má prýða, er Sigurður Nordal
prófessor. Hann lætur ekkert frá sér
fara, ekki einu sinni stutta blaðagrein,
svo að eigi gæti þar gáfna, sem skera
sig úr flestu eða öllu, sem maður á
að venjast. Hann er frumlegur, djúp-
vitur og skáldskyggn, hefur sjaldgæfa
siðferðilega fótfestu og meistaratök
á máli og stíl. Þekking og lærdómur
verða honum arðbærri til góðra hluta
en venjulegt er að slíkar eignir verði
öðrum mönnum. Og svo er hann hug-
kvæmur og glöggsýnn, að honum
verður allt að efnivið. Hann finnur
gersemar og gullvæg sannindi í far-
vegum gamalla hugrenninga, hindur-
vitna og þjóðtrúar, þar sem aðrir
kunna engin verðmæti að sjá. Hugs-
ana-auðurinn er óþrjótandi, og í rit-