Helgafell - 01.10.1946, Blaðsíða 44

226
HELGAFELL
höfðu skólarnir ekki gefið nein rit út, en 8. september 1827 skip-
uðu stjórnarvöldin svo fyrir, að skólinn skyldi heiðra konung með
því að gefa út rit á afmæli hans; það átti að vekja föðurlandsást
íslendinga sem danskra borgara og glæða ástundun kennaranna. Þar
með var tekinn upp siður, sem lengi hafði tíðkazt í Danmörku, og upp frá
þessu og fram til 1895 kom næstum því árlega út slíkt rit frá skólanum.
Með tilskipun 14. sept. 1839 var ákveðið, að ritinu skyldi fylgja ársskýrsla
skólans, og bréf frá 5. des. 1840 m.ælti svo fyrir, að ritið skyldi koma út sem
boðsrit til að vera við árspróf skólans, er fór fram í maílok. Þegar skólinn
var fluttur til Reykjavíkur, var próftíminn færður til júníloka og nokkru
seinna var skipað svo fyrir, að boðsritið skyldi koma út bæði á íslenzku og
dönsku. Þessu var þó ekki framfylgt með boðsritið sjálft, en skýrslan var
prentuð á báðum málum 1847 til 1873, er dönsku þýðingunni var sleppt
eftir tilmælum Jóns Þorkelssonar. Boðsritin komu út undir nafninu S\6la-
hátíS, árin 1828—1840, eða þá með latínskum titli, Solemnia academica,
ef þau voru á því máli. Næstu árin voru þau kölluð BoSsrit, en eftir 1851 hét
hvert sínu nafni eftir efninu. Ritum þessum var venjulega útbýtt ókeypis, en
virðast þó stundum hafa verið boðin til sölu. Þegar tímar liðu var skýrslan
prentuð á sumrin og útbýtt við skólasetningu í október. Loks hætti Alþingi
að veita styrk til að gefa út boðsritið 1895, en lét upphæðina ganga til dr.
Jóns Þorkelssonar sem eftirlaun, og eftir dauða hans var fjárveitingin felld
niður. Er sú ráðstöfun þinginu til lítils sóma.
Frá upphafi voru boðsbréfin jafnan samin af kennurunum og voru frá-
bærlega vel úr garði gerð. En enda þótt rit slíkra ágætismanna sem Jóns
Þorkelssonar og Björns Gunnlaugssonar séu mjög merkileg, þá eru þó verk
Sveinbjarnar Egilssonar mikilvægust. Er hér einkum að nefna þýðinguna af
ÓdysseifsliviSu í óbundnu máli, sem byrjaði að koma út 1829 og var lokið
við 1840. Hún skapaði nýtt tímabil í sögu málsins, svo að með henni er
hægt að tala um endurfæðingu íslenzkra bókmennta. Aldrei á síðari tímum
hafði svo fögur íslenzka sézt á prenti, og af þessu fengu menn ennfremur
ráðið, að nýir straumar voru uppi í skólanum. íslenzka var ekki náms-
grein við skólann, en hún var kennd óbeinlínis, og vissulega með miklum
árangri eins og sumir af lærisveinum hans síðar sýndu. Þessa óbeinu að-
ferð notaði dr. Sveinbjörn sérstaklega. Hann lagði kapp á að láta nemendur
þýða gullaldarrit á góða og hreina íslenzku, og gefur þýðing hans af Hómer
nokkra bendingu um, til hvers hann hefur ætlazt af nemendum sínum.
Seinna gaf hann út góða útgáfu af Snorra-Eddu með ritgerðunum. I skóla-
stjórnartíð Bjarna Jónssonar hnignaði þessu öllu, því hann hirti lítið um
boðsritin eða lærdóm yfirleitt, þó að hann væri raunar duglegur stjórn-
ari. Hins vegar bar það, sem kom út í stjórnartíð Jóns Þorkelssonar, vott
um lærdóm hans og elju.
Árið 1828 sendu tveir stúdentar í Kaupmannahöfn, Baldvin Einarsson
og Þorgeir GuSmundsson út sýnishorn af tímariti, er þeir ætluðu að gefa
út undir nafninu Ármann á Alþingi. Fyrsta bindið kom út 1829, en alls