Helgafell - 01.10.1946, Blaðsíða 29

FYRSTU ÍSLENZKU TÍMARITIN
211
hér og tekið sér til fyrirmyndar ýmis tímarit á frönsku og þýzku, er gefin
voru út í Danmörku um þetta leyti og ætluð hliðstæðum stéttum þar. í ávarpi
sínu til lesendanna bendir hann ennfremur á þá erfiðleika, sem þetta út-
gáfufyrirtæki eigi við að stríða, einkum söfnun frétta, og telur, að ekki
sé unnt að fylla tólf arkir á ári með fréttum einum, jafnvel þótt bæði um
innlendar og erlendar fréttir væri að ræða. Hann kvartar einnig undan prent-
smiðjunni og starfsliði hennar, er hvorugt sé þeim kostum búið sem skyldi.
Hann hreyfir því hér, að í frétta stað verði birtar í tímaritinu ritgerðir um
hitt og þetta, er muni færa greindum lesendum sitthvað til að hugsa um,
þótt þurrar kunni að verða og ófullkomnar.
Það er líka fljótséð á ritinu, að aðeins lítill hluti innihaldsins er eiginlegar
fréttir. Mestur hluti þess fjallar um almenn efni, svo sem verzlunarmálið,
er þá var mesta áhugamál þjóðarinnar. S\úli Magnússon, móðurbróðir út-
gefanda, hafði í fjórðung aldar barizt gegn einokuninni og loks tekizt að opna
augu stjórnarinnar fyrir skaðsemi þessa fyrirkomulags á verzluninni. Hann
hafði líka vakið ýmsa af hinum menntaðri íslendingum til umhugsunar um
málið og þáttöku í umbótabaráttunni.
Magnús Ketilsson var öruggur stuðningsmaður frænda síns í þessu máli,
og eru greinar hans um það rólega og ljóst skrifaðar, stundum í samtals-
formi. Mánaðarritið flutti einnig mikinn fróðleik um ýmis önnur hagnýt efni,
svo sem akuryrkju, garðyrkju, landbúnað og fiskveiðar. Útgefandi var mik-
ill búhöldur og hafði ríkan áhuga fyrir umbótum á landbúnaði. Hann gerði
ýmsar tilraunir um ræktun jurta og korntegunda á bújörð sinni og skýrði
í ritinu frá árangri þeim, sem hann og aðrir höfðu náð á þessum sviðum.
Þá var þar einnig skrifað um iðnað og aðrar verklegar framkvæmdir. Frem-
ur er hér dreginn taumur bænda en fiskimanna. Þá voru birtar nokkrar
greinar um lögfræðileg efni og dóma. í síðasta bindinu er skrá um ný lög
og tilskipanir. í tímaritinu var deilt á sitthvað, sem útgefandi taldi bábiljur,
svo sem andstöðu gegn hrossakjötsáti og hinn mikla fjölda helgidaga. Stund-
um komu hálfgerðar skopgreinar um samtímaviðburði, svo sem Oxarár-
fundinn (febr. 1774) og um meðferð sakamanna (marz 1774). Nokkra rit-
dóma mætti nefna, en einkum voru þeir um bækur frá Hrappseyjarprent-
smiðju. Flestar eru greinarnar eftir útgefanda sjálfan. Þegar á það er litið,
að útgáfa sem þessi var alger nýung á íslandi og hvílíka erfiðleika Magnús
Ketilsson átti við að etja, má telja lslands\e Maaneds Tidender mjög virð-
ingarvert rit á sínum tíma, þótt betur hefði farið á, að það hefði verið gefið
út á íslenzku.
Næsta tímaritið kom út í Kaupmannahöfn, þar sem allmargir íslend-
ingar voru jafnan búsettir. Svo er að sjá sem tveir ungir íslenzkir stúdentar,
Ólafur Ólafsson og Þórarinn Sigvaldason Liliendahl hafi árið 1779 komið
fram með þá hugmynd að stofna félag til þess að bæta bókmenntasmekk
íslendinga með útgáfu rita í bundnu og óbundnu máli og ennfremur í því
skyni að efla þekkingu landa sinna á ýmsum nytjamálum. Þetta var borið
undir Jón Eirí\sson, sem gegndi háu embætti í stjórninni og var lang