Helgafell - 01.10.1946, Blaðsíða 19

DJÚPIR ERU ÍSLANDS ÁLAR
201
meðal annars um hugtak, er hann nefnir „political colonies“ og telur þar
undir Gíbraltar og — sjálfsagt í mesta sakleysi — Island. Er slíkt ekki beint
efnilegt til álits, en á hinn bóginn ekki ófróðlegt að sjá, hvernig menn ósjálf-
rátt líta á smáland undir hervernd. Vel mætti svo fara, að við yrðum á ný
ginntir eða hraktir, valdi beittir, ofurliði bornir — af einum eða öðrum.
Aðstaða okkar á þessu augnabliki er sannarlega ekki öfundsverð. Og það
eru dimmir tímar fram undan fyrir okkur sem aðra, á því er enginn vafi.
Þó getur úr þessu rætzt, og mér liggur við að segja, að það verði að rætast
úr því, ef vilji til góðrar samvinnu er fyrir hendi hjá þeim, sem mestu ráða.
Við erum smælingjar á því þingi, og þau orð, sem við leggjum í belg, verða
varla ofmetin, en þó ættu þau ekki að verða til annars en góðs. Hví skyldi
draumar mannkynsins um friðsamleg bandaríki hnattarins ekki rætast að
lokum ? Við erum bjartsýn hér á þessum hólma. Við höfum fyrr og síðar
verið valdi beitt og vitum, að vald er fullvalt. Við erum með þeim ósköpum
fædd að vona því fastlegar sem meir að syrtir — þykja ekki ,,þokan voðalig“.
Enn munum við þurfa á bjartsýni að halda og langdrægu hugrekki.
En það voru Norðurlönd og samskipti okkar við þau, sem frá var horfið.
Það er svo sem ekki annað en eðlilegt, að frændum okkar austan álanna
hætti stundum til að líta stórt á sjálfa sig og smátt á okkur. Við höfum
glænýtt dæmi, þegar Norska rithöfundafélagið í fyrra mánuði hélt upp á
fimmtugsafmæli sitt og af því tilefni kjöri hóp heiðursfélaga meðal Dana
og Svía, en engan íslending. Átti þó Nordahl Grieg hér eins konar heimili á
stríðsárunum, svo og kona hans, Gerd Grieg. Það þykir sýnilega ekki mikill-
ar þakkar vert, né við sérlega liðtækir. Við brosum að þessu. Mat sögunnar
á sambærileik íslenzkra bókmennta við bókmenntir annarra Norðurlanda-
þjóða er það, sem máli skiptir, gleymska eða úlfúð Norska rithöfundafélags-
ins bitnar á engum nema sjálfum þeim. Já, þeim utan álanna hættir stundum
til að líta sm.átt á okkur. Osköp þótti þeim það andkannalegt, þegar við
fórum að reisa hér Háskóla. Víðsýnir menn og góðir eins og vinur okkar
Georg Brandes, gerði gys að sjálfstæðisviðleitni okkar. Bókum var fleygt
í konu mína í útlánsdeild Konunglega bókasafnsins í Kaupmannahöfn,
þegar ég á árunum ritaði grein í Tilskueren um Flateyjarbók og dró ekki dul
á eignarheimild okkar og eignartilkall til gamalla íslenzkra handrita og þjóð-
minja, er dregizt höfðu yfir álana með ýmsu móti, á meðan ísland var
hluti Danaveldis og í tilefni af því. Þegar við íslendingar í fyrra hjuggum
af okkur hlekkina síðustu, þá síðustu x bili, rauk Oscar Wieselgren, yfir-
bókavörður við Konunglega bókasafnið í Stockhólmi, í Svenska dagbladet
með grein, þar sem hann reyndi að sýna fram á, hver óhæfa það væri og
óbilgirni, að gera tilkall til íslenzkra eigna í dönskum söfnum; nauðungar-
flutningur handrita væri sízt hugðnæmari tilhugsun en nauðungarflutningar
þjóða, sagði hann og bætti því við, að ef farið yrði inn á þær brautir vissi
enginn fyrir, hvar staðar mundi numið. Skýring greinarinnar mun vera sú,
að Svíar eigi í fórum sínum allmikið af ýmsu slíku, er ekki mun sem bezt
fengið. Annars víkur allt öðru vísi við um okkar eignir hjá fyrrverandi sam-