Helgafell - 01.10.1946, Blaðsíða 146

328
HELGAFELL
fyrir sjónum manns á altaristöflunefndar-
fundinum í fyrsta þætti, teiknaður með öfga-
lausu, góðlátlegu háði.
Tvær persónur leikritsins verða mönnum
sérstaklega minnisstæðar, Jóhanna og Herdís
læknisfrú. Nordal leggur þeim í munn skap-
heitustu setningar leikritsins, þar er funaglóð
í hverju tilsvari, sem stingur mjög f stúf við
þróttleysi séra Helga. Prestlingurinn með
skáldórana er svo haldlaus, að ekki er furða,
þótt þessar tvær konur, sem reyna þó að
brýna hann — langar til að gera hann að
manni — eins og Herdís segir, aumki hann
og fyrirlíti. I rauninni finnst mér Nordal
gera séra Helga of slyttislegan úr garði til
þess, að hægt sé að skarpa harmleik úr per-
sónu hans. Harmleikur prestsins er sá, að
hann bregzt köllun þeirri, sem hann hefur
dreymt um frá æsku, svíkur hana fyrir eina
baunaskál smáborgaralegrar tilveru, enda þótt
hann reyni að gera sér réttinn gómsætari
með því að taka frú Herdísi í frönskutíma!
En maður trúir því aldrei, að hann muni
fylgja köllun sinni, átökin í sál hans eru
svo linkuleg, að maður missir allan áhuga
á baráttu hans við sjálfan sig, hann rís
aldrei hátt í þrjózku sinni, og því verður
fall hans í rauninni svo lítið. Þótt séra Helgi
laumist í síðasta þætti upp á Arnarfell, þá
skortir hann allt flug, þegar hann hrapar niður
á Eyrina aftur. Fyrir þessar sakir verður
síðasti þáttur leikritsins — þótt hann sé
óneitanlega bæði frumlegur og skemmtilegur
— svo gáskafullur, að harmleikur séra Helga
nálgast farce. Vera má, að þctta hafi verið
ætlun Nordals, að hann hafi viljað tæta hetj-
una í sundur með þau orð í huga, að du
sublime au ridicule il n'y a quun pas —
frá hinu háleita til hins hlægilega er ekki
nema eitt fótmál!
En þrátt fyrir þetta þarf enginn að kvíða
því, að hann lesi þetta leikrit sér ti! leiðinda.
Það sindrar af mannviti og lífsreynslu, og
það mun vera allra ósk, að Sigurður Nordal
vísi ekki skáldgyðjunni á brott, þegar hún
drepur næst á dyr hans.
Sverrir Kristjánsson.
Ævisaga
síra Jóns Steingrímssonar
ÆVISAGA SÍRA JÓNS STEIN-
GRÍMSSONAR eftir sjálfan hann. 2.
útgáfa. Skaftfellingafélagið gaf út.
Guðbrandur Jónsson sá um útgáfuna.
— Reykjavík 1945. 400 bls. Verð:
Kr. 50,00 og 110,00.
Skaftfellingafélagið hefur nú bætzt í hóp
þeirra héraðssamtaka, sem vinna að útgáfu
sýslu- og héraðssögu, og verður ekki annað
sagt, en að vel og smekklega sé af stað far-
ið. Rit Skaftfellinga hefst á sjálfsævisögu
Jóns Steingrímssonar, hins gáfaða og merka
prófasts á Prestbakka á Síðu. Ævisaga hans
hefur raunar áður verið gefin út af Sögu-
félaginu, en sú útgafa mun nú illa fáanleg,
en hefur náð mikilli almenningshylli, svo
sem verðugt er. Þessi útgáfa er hin prýði-
legasta að öllum frágangi. Einar Ól. Sveins-
son prófessor skrifar nokkur inngangsorð, en
Guðbrandur Jónsson bókavörður ritar hressi-
legan formála og hefur séð um útgáfuna.
Virðist það verk allt ágætlega af hendi leyst.
I rauninni má telja það sjálfsagða ræktar-
semi, að Skaftfellingar hafa fellt ævisögu
Jóns Steingrímssonar inn í ritsafn sitt. Sjald-
an mun íslenzkur embættismaður hafa gegnt
köllun sinni með meiri kostgæfni og skyldu-
rækni en þessi norðlenzki klerkur gerði, er
við sjálft lá, að byggðin eyddist í eldsum-
brotum. Frásaga Jóns Steingrímssonar um hin
erfiðu ár Skaftáreldanna er hin átakanleg-
asta. Menn og málleysingjar hrundu niður,
margir flýðu byggðina, en Jón Steingríms-
son rann ekki af hólmi. Þegar eldflóðið stefn-
ir á kirkjuna og klaustrið, messar hann ó-
skelfdur, þótt kirkjan leiki á reiðiskjálfi, en
flóðið stöðvast og prestur og söfnuður héldu
lífi. Á Síðunni eru allir hestar dauðir nema
einn, hestur klerksins, sem notaður er til þess
eins að flytja lík til kirkju. „Á útmánuðum
1784 voru dagstæðar 6 vikur, sem ég stóð
ei við né fór úr fötunum, nærfellst að segja
nótt og dag, til að þjónusta fólkið, bæði það
sem burtkallaðist, og hitt, sem af hjarði, er
ei komst til kirkjunnar", segir prófasturinn.
Þótt ævisaga Jóns Steingrímssonar ræði
mest um sjálfan hann og hagi hans, mótlæti
og andstreymi í embættá, þá er saga hans
mjög merkileg heimild um aldarfar og þjóð-