Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Síða 33

,ÉG ELSKA HANA EINS OG HÚN ER ...
aldrei lúta stjóm einhvers sem ekki tilheyri Lusignan-ættinni í gegnum
móður eða föður lengur en í þrjátíu ár. En tilheyrði hertoginn af Berry
þessari ætt? Ekki beint, en nokkrum árum áður en verkið er skrifað gekk
Jean II af Lúxemborg að eiga Marguerite af Enghien og hún átti rætur að
rekja til Hugues I af Lusignan og konungs af Kýpur (1205-1218). I gegn-
um móður sína, Bonne af Lúxemborg, var Jean af Berry því tengdur Lu-
signan-ættinni og hafandi frelsað kastalann undan yfirráðum Englend-
inga, sá hann sér hag í því að rifja upp sögumar um ættmóðurina með
slönguhalann til að styrkja tilkall sitt til Poitou og Lusignan. Póhtískt
vægi skáldsögunnar er þar með ljóst. Verkjean ífá Arras er þó ekki aðeins
póhtísk ættarsaga með ævintýrablæ. Sagan um Vlelúsínu og Remondín er
líka harmsaga og þrátt íyrir nokkra alvarlega bresti á ættmóðirin Melús-
ína samúð lesandans sem furðar sig á grimmd móðurinnar Presínu og
þeirri sérkennilegu bölvun sem hvílir á elstu dóttur hennar.
Frá nafla og niöur
Slönguhali Melúsínu myndar sterka andstæðu við fegurð hennar. Hann
umhreytir henni í skrímsli og gerir Kf hennar að áhættusömum feluleik.
Hver er eiginlega þessi furðuvera, sem er „slanga frá nafla og niður alla
laugardaga“ (bls. 134)? Flestir fræðimenn sem beint hafa sjónum sínum
að Melúsínu em sammála um að eins og aðrar álfkonur miðalda hafi ætt-
móðirin í Lusignan orðið til við kristnun gamals átrúnaðar og að neikvæð
ímynd álfkvænna í rituðum heimildum gefi til kynna þær hættur sem
klerkar miðalda töldu karlmönnum almennt stafa af konum. Melúsína sé
í raun kristin miðaldaútgáfa fomrar frjósemisgyðju en þær hafi gjaman
tekið á sig mynd álfkonu við uppsprettu í miðaldaritum.15 Sú mynd er
vissulega til staðar í verki Jean frá Arras þar sem þrír menn, Elínas, Rem-
ondín og faðir hans, kynnast konum sínum við uppsprettur í skógi. Mel-
úsína í marmarakarinu gæti verið önnur útgáfa þessarar myndar.16 Upp-
15 Jacques Le Goff, Mélusine matemelle et défncheuse", bls. 325-326. Sjá líka Hen-
ri Fromage,“Recherches sur Mélusine", bls. 57-59, og Pierre Gallais, La Fée á la
Fontaine et a l’arbre, bls. 30-31. Fromage minnir á að frjósemisgyðjumar tóku gjam-
an á sig fuglslíki, þær hafi svo misst fjaðrahaminn þegar farið var að tengja þær við
djöfulinn og djöfiillegt eðh. í verki Coudrette er þeim hluta þar sem Elínas og fað-
ir Remondíns hitta verðandi konur sínar við uppsprettur sleppt.
16 Af hverju er Melúsína að baða sig? Móðir hennar sagði ekkert um það þegar hún
bölvaði henni. Þjóðfræðingurinn Claude Gaignebet telur að bað Melúsínu bak við
31