Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Side 62

GUÐRUN NORDAL
ekki aðeins bókstafleg merking, heldur jafnvel dýpri merking.9 Slíkrnn
vísbendingum um bókmenntalega afstöðu höfundanna til samsemingar
frásagnarinnar er ekki tál að dreifa í Islendingasögum. Hins vegar sýna
endurritanir íslendingasagna á 14. öld afstöðu skrifara og ritstjóra hand-
rita til texta sagnanna og á þær má líta sem ritstýringu, ef ekki ritskýr-
ingu, sem afhjúpar bókmenntasmekk þeirra og jafnvel viðhorf til efnisins
stuttu eftir að rituð saga verður til. Tilbrigðin milli handritanna varpa
ljósi á túlkun skrifara á texta sögunnar og með því að fara vandlega í
saumana á orðalagsmun, viðbætum eða úrfellingum er mögulegt að kort-
leggja afstöðu þeirra til verksins. Margar íslendingasögur eru aðeins
varðveittar í einu handriti frá fjórtándu öld - og stundum eru öll handrit
sögu yngri - í þeim tilvikum er ekki hægt að nota þessa aðferð til að kom-
ast nær viðhorfi áheyrenda til verksins á því tímabili. Af Njdlu hafa hins
vegar varðveist þrettán handrit eða handritabrot frá tímabilinu
1300-1400. I þessari grein langar mig að skoða söguna í þessu ljósi og
benda um leið á þann ávinning sem felst í því að leyfa fleirum en einum
texta sögunnar að hljóma. Ekki er hér rúm til að ræða ítarlega nerna ör-
fá dæmi og tæpa á ýmsum álitamálum en vonandi verður ljóst hve auð-
ugar slíkar rannsóknir geta verið.10
2
Njáls saga hefur varðveist með nokkrum tilbrigðum í handritum á 14.
öld. Oll handritin geyma 23 vísur auk Dairaðarljóða, en í drjúgum hópi
handritanna eru einnig varðveittar svokallaðar aukavísur, mismargar.
Vísnatilbrigðin eru aðeins í fyrri hluta sögunnar, þar sem sagt er frá at-
burðum fýrir kristnitöku og áður en Olafur Tryggvason er kynntur til
sögu í 100. kafla. Njáls saga er talin rituð um 1280. Elsta heila handrit
9 Oláfr Þórðarson, Málhljóða- og málskrúðsrit, útg. Finnur Jónsson. Kaupmannahöfn
1927, t.d. bls. 45 og 59.
10 Þessi grein er hluti af stærri rannsókn þar sem ég athuga hlutverk vísna í nokkrum
Islendingasögum í ljósi bókmenntaffæði miðalda og síbreytilegan texta sagnanna,
m.a. í Eglu, Eyrbyggju og Njálti. Sjá t.d. Guðrún Nordal, „Attraction of opposites:
skaldic verse in Njáls saga“ í Literacy in Scandinavia from Middle Ages to early Modern
Time, ritstj. Pernille Hermann, Odense: Odense University Press, 2005, bls. 211-36
og Guðrún Nordal, ,/irs mettica and the composition of Egils saga“, Scandinavia and
Christian Europe in the Middle Ages, Papers of The 12th International Saga Confer-
ence Bonn/Germany, 28th July - 2nd August 2003, ritstj. Rudolf Simek og Judith
Meurer, Bonn, 2003, bls. 179-86.
6o