Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Side 68

GUÐRÚN NORDAL
sjálfan.22 Því mætti segja að viðmið Ólafs í ritgerðinni séu fagurfræðileg,
hann leggur ekki sagnfræðilega mælistiku á dæmin eins og Snorri gerir.
Olafur ræðir um merkingu (eða sen) kveðskaparins og túlkar vísurnar
með hliðsjón af klassískum stílbrögðum. Dæmin eiga að þjóna efninu,
jafnvel þótt honum reynist stundum erfitt að finna hentugar samsvaran-
ir við klassískar fígúrur og trópa í hinum dróttkvæða hætti.23 I Snorra
Eddn er þessu öfugt farið; þar þjónar efnið dæmunum. Snorri lítur til
baka og velur nánast einvörðungu dæmi eftir hin \irtu og naingreindu
hirðskáld til stuðnings greiningu sinni, og öll eru vísnadæmin ort fyrir
12 00.24 Þessi tvö verk frændanna eru ólík í eðli sínu, en engu að síður
mjög tengd í handritunum; í tveimur handritum er ritgerð Olafs sett
skör hærra og höfð á undan sérstakri gerð Skáldskaparmála svo að segja
má að nýtt verk verði til.
Frændurnir Snorri og Ólafur skilja því eftir sig verk sem mæla og meta
dróttkvæðan kveðskap á ólíka mælikvarða. Geta fræðibækurnar hugsan-
lega látið okkur í té vísbendingu urn að hlutverk skáldskapar í samfélag-
inu hafi breyst frá því um 1230 þegar Snorra Edda verður fyrst til, og þar
til líða tekur á öldina þegar Þriðja málfræðiritgerðin er skrifuð og síðan
sett í samhengi við ritstýrða parta úr verki Snorra? Var hinni ströngu
sagnfræðilegu mælistiku ekki brugðið með sama hætti á vísur í sagnarit-
um á fjórtándu öld og á tímum Snorra? Ólík afstaða til dróttkvæða birt-
ist ekki aðeins í fræðibókunum, heldur einnig í yngri gerðum konunga-
sagna á fjórtándu öld. Þeir sem setja Olafs sögn Tryggvasonar hina mestu
saman hika ekki við að vísa í kvæði sem ort eru löngu eftir atburðina og
hefðu því ekki getað staðið á sama stað í Heimskringlu. Sams konar
„bakhtínskt rof“ er í Njáln.2- I Kálfalækjarbók er vitnað í vísu Þormóðar
22 Gísli Sigurðsson, „Oláfr Þórðarson and Oral Poetry in the West of Iceland“, í Old
Icelandic Literature and Society, ritstj. Margaret Clunies Ross, Cambridge: Cambrid-
ge University Press, 2000, bls. 96-115, sjá bls. 99-100.
23 Sbr. Margaret Clunies Ross, A History of Old Norse Poetiy and Poetics, Cambridge:
Brewer, 2005, bls. 200-1.
24 Sjá lista yfir skáldin í Skáldskaparmálum í Snotra Eddu, Guðrún Nordal, Tools ofLit-
eracy, bls. 77-8.
25 Hér er vísað í hugmynd Bakhtins um krónótópa, þ.e. tímarými sagnanna. Bakhtin
lagði áherslu á að sérhver bókmenntategund skilgreindi sín mörk, þann sögutíma
sem atburðir gerðust í. Sjá ítarlega ritgerð Bakhtins, í enskri þýðingu, „Forms of
Time and of the Chronotope in the Novel“, í The Dialogic Imagination. Four Essays,
ritstj. Michael Holquist, þýð. Caryl Emerson ogMichael Holquist, Austin: Univer-
sity of Texas Press, 1981, bls. 84—258. I Islendingasögum var ekki vísað í heimilda-
66