Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Blaðsíða 179

SMÁ-SAGA. UM NÝLEGAR RANNSÓKNIR í ÍSLENSKUM MIÐALDAFRÆÐUM
ekki skapast stemning fyrir því meðal íslenskra sagnfræðinga að rannsaka
íslenskt miðaldasamfélag í samhengi evrópsks miðaldasamfélags. Bók
Sverris er þó mikilvægt skref í þessa átt, en hann nýtir sér rækilega al-
þjóðlega umræðu um heimsmynd og kafar djúpt ofan í t.d. danskar mið-
aldaheimildir til að leita skilnings á þeim íslensku. Sambærilega nálgun
er að finna hjá Steinunni Kristjánsdóttur, sem eyðir miklu púðri í sinni
ritgerð í að gera grein fyrir alþjóðlegri umræðu um samhengi heiðni og
kristni. Hér er örugglega á ferðinni kynslóðamunur - yngri kynslóð
fræðimanna staðsetur sjálfa sig í alþjóðlegu fræðasamfélagi og vill að
minnsta kosti vera gjaldgeng þar þótt henni finnist hún kannski ekki enn
hafa mikið til málanna að leggja í alþjóðlegri umræðu. Þetta sést m.a. af
því að það færist mjög í vöxt að fræðirit eftir íslenska höfunda um íslensk-
ar miðaldir séu skrifuð á ensku og ekki bara doktorsritgerðir heldur líka
fullburða fræðirit eins og Tools ofLiteracy eftir Guðrúnu Nordal (2001).
Oll þessi framleiðsla á það þó sammerkt að markmið hennar er sjálfmið-
að. Þó að íslenskir fræðimenn séu að komast upp á lagið með að nýta sér
alþjóðleg fræði - og það verði sennilega bráðum álitdð eðlileg forsenda
fremur en snobb - þá gera þeir það eingöngu til að varpa ljósi á Island.
Engum virðist detta í hug að það geti verið hlutverk okkar að nýta sér-
þekkingu okkar á íslenskum miðöldum til að taka þátt í og hafa áhrif á
umræðu um evrópska sögu eða sögu heimsins. Engum virðist heldur
detta í hug að við gætum nýtt vaxandi þekkingu okkar á umheiminum til
að kenna íslensku samfélagi eitthvað um hann, að það geti verið hlutverk
okkar að fræða Islendinga um það hvernig fortíðin var í öðrum löndum
og skoða okkar eigin fortíð í ljósi þess. Sagnfræðingar sem fjalla um ís-
lenska þjóðveldið eiga þarna lengst í land. Þau fræði eru ennþá í heljar-
greipum einstæðukenningarinnar, og þó að aðeins sé byrjað að molna úr
þeim múr - t.d. með rannsóknum á vinfengi og fæðardeilum - þá sýnir
bók Gunnars vel hversu fjarstæðukennt okkar færustu vísindamönnum á
þessu sviði finnst enn að rannsókn á íslenska þjóðfélaginu þurfi að taka
mið af rannsóknum á samfélögum nágrannalandanna á sama tímabili. A
þessu sviði eru þó teikn á lofti og trúi ég að skarnmt sé í að menn láti
reyna á einstæðukenninguna með skipulegum hætti. Hitt er fjarlægara,
að sérfræðingar í íslenskum fræðum taki til máls á alþjóðlegum vettvangi
í krafti reynslu sinnar og þekkingar og reyni að hafa áhrif á hana. Það er
bókmenntafélag, 1994 (bls. 389-414) og skrif Jóns um vináttu í From sagas to society
(bls. 205-215) ogvíðar.
177