Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Side 95

HLUTVERK RÍMNA í ÍSLENSKU SAMFÉLAGI
sér til skemmtunar. Og svo mjög voru eyjarskeggjar sólgnir í
þá, að á vissum tíma árs streymdi mikill fjöldi karla og kvenna
í hverju héraði til vissra staða, á heilagra marma vökum, eins og
almennt er kallað, og þar ærsluðust þau heilar nætur, að vanda
Bakkusdýrkenda, ef svo má segja, við að dansa og hafði þess í
milli í ffammi aðra gleðileiki og skrípasýningar.36
íslandslýsingin er skrifuð í lok 16. aldar. Lútersku siðbótinni hafði þá
verið komið á fyrir um það bil fjórum áratugum og svo er að sjá að fyrstu
biskupamir sem fylgdu henni hafi heldur amast við gleði á heilagra
manna vökum, og fastan hafði ekki sama hlutverk og áður fyrr. Eg hef
annars staðar leitt líkur að því að Skíðaríma sem því miður hefur aðeins
varðveist í uppskriftum frá 18. öld sé leif af gömlum kaþólskum föstu-
leik.37 En leikir af svipaðri tegund kunna að hafa verið til fleiri. Sé horft
á Þrymlur, þá er margt í frásögn rímunnar sem fellur vel að lýsingu Odds
hér að ofan. Inngangur hennar er epískur og þess vegna gæti einn kvæða-
maður auðveldlega flutt hann, en síðan þegar samtöl koma, spurningar
og svör, þá mætti hugsa sér að fleiri hafi að komið og kveðið, þess háttar
athöfn hafi heitið spil. Minna má á að miðaldamenn virðast hafa leikið
verk Terentíusar, eins kunnasta gamanleikjahöfundar'fomaldar (195-159
f.Kr.), þannig að einn maður sat í miðju og las textann en í kringum hann
fór hópur manna grímubúinn og hafði í frammi látbragðsleik.38 En spili
kunna að hafa fylgt margs konar skrípasýningar: borðhald, uppgerðar-
brúðkaup - og það milli tveggja karla; slík skemmtun var vel við hæfi í
verbúðum, dómskólum eða annars staðar þar sem karlar einir bjuggu
saman. Hins vegar er því ekki að neita að sums staðar hljóma rímumar
eins og lýsing af skrípasýningu sem fyrir margt löngu átti sér stað en var
ekki tíðkuð lengur þegar þær vom skrifaðar niður.
Eg skal nú draga saman helstu niðurstöður mínar um hlutverk rímna
á íslandi á 15. og 16. öld. Þær hafa verið fluttar, þegar fólk kom saman á
36 Oddur Einarsson, íslandslýsing, bls. 129-130; sbr. Fritz Burg (útg.), Qualiscunque de-
scriptio lslandiae, bls. 66-67.
3' Sverrir Tómasson, „Strákligr líz mér Skíði“, Skímir 174 (2000), bls. 305-320. Guð-
rún Nordal hefur einnig gert því skóna að heimsósómar hafi verið leikmr, sjá
„Handrit, prentaðar bækur og pápísk kvæði á siðskiptaöld", Til heiðurs og hugbótar.
Greinar um tntarkveðskap jyrri alda, ritstj. Svanhildur Oskarsdóttir og Anna Guð-
mundsdóttdr. Reykholt: Snorrastofa, 2003, bls. 135.
38 Sjá Meg Twycross og Sarah Carpenter, Masks and Masking in Medieval and Early Tu-
dor England, bls. 291-293.
93