Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Side 121

UM ALDIR ALDA
ekki Ktið á annála. Enda þótt upphafsmenn tegnndarinnar, Evsebius og
Hierónýmus, gerðu sér far um að rekja konungsættir ólíkra þjóða fomald-
ar og sporgöngumenn þeirra taki þann fróðleik eftir þeim, vildi sögusvið-
ið þrengjast þegar ættir og veldisár vora rakin lengra ff am og sagnaritarar
einbeittu sér að þeim höfðingjum sem næstir voru. I Vestur-Evrópu þýddi
það að þráðurinn fýlgdi Frankakonungum og síðar keisurum hins Heilaga
rómverska keisaradæmis.21 Þegar kemur ffam undir 1100 má sjá nokkurs
konar skil í veraldarsöguritun sem tengjast bæði krossferðum og þróun í
skólamálum. Með krossferðunum víkkaði sjóndeildarhringur Vestur-Evr-
ópubúa og lifnaði yfir áhuga á fjarlægum löndum og þjóðum sem aftur ýtti
undir að þeim væru gerð skil í veraldarsögum. Nú fara „breiðari“ verald-
arsögur að verða algengari, verk þar sem frásögum er í meha mæli fléttað
utan um tímaþráðinn og textanum gjaman sldpt upp í kafla eða bækur.
Tóm gefst til að lýsa persónum og atburðum og einkum er sagt frá stór-
merkjum ýmiss konar, hamförum eða kraftaverkum, ekki síst í þeim til-
gangi að menn geti dregið af þeim lærdóm. Veraldarsögur af þessu tagi
nefiúr von den Brincken mare historianim (sagnasjó) og undir þá skilgrein-
ingu má raunar fella verk brautryðjandans Orosiusar.22 A elleftu öld, en þó
einkum þeirri tólftu, verða til mörg verk sem sverja sig í þessa ætt, ekki síst
meðal þýskra. Keisari þeirra ríkti þá yfir Heilaga rómverska keisaradæm-
inu og nærtækt fyrir þegna þess að sjá sig og sögu sína sem framhald hins
foma Rómaveldis og þannig tengdist keisaradæmið hinum fomu konungs-
ríkjum úr draumi Nebúkadnesars. Einna áhrifamestir höfunda á þessu
skeiði vora Sigebert von Gembloux (um 1030-1112) og Frutolf von Mic-
helsberg (d. 1103) en Ekkehardt von Aura jók síðar við króniku hans.
Landi þeirra Otto von Freising setti svo saman eina merkustu veraldarsögu
12. aldar Historia de duabas dvitatihus (1143-46).23
21 Anna-Dorothee von den Brincken. „Zu Herkunft und Gestalt“, bls. 702. Sjá einnig
Hans-Wemer Goetz, „On the universahty of universal history“, bls. 259-261.
22 Anna-Dorothee von den Brincken, „Zu Herkunft und Gestalt“, bls. 700—701. Hér
ber að slá þann vamagla að þótt slíkar skilgreiningar geti verið gagnlegar er jafoan
mikilvægt að hafa í huga að form veraldarsagna er margbreytilegt og margar þeirra
standa á mörkum þessara undirflokka, sbr. þau orð sem höfð vom efrir Goetz hér að
framan, sjá bls. 113.
23 Um krónikur Sigeberts og Fmtolfs sjá Anna-Dorothee v. den Brincken, Studiev zur
latemische Weltchronistik, bls. 182-193. Knappt yfirlit yfir helsm veraldarsögur mið-
alda er einnig að finna hjá Herbert Grundmann, Geschichtsschreihung im Mittelalter.
Gattungen - Epochen - Eigenart. 2. útg. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1965,
bls. 18-24.