Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 45

HLUTVERK GOÐORÐSMANNSINS
aíturgöngum bæði á íslandi og annars staðar í Evrópu. Kemst hann að
þeirri niðurstöðu að þótt frásögnin sé frá 13. öld og greina megi áhrif
kristninnar, búi mun eldri hugmyndir að baki sögunni, ævafom átrúnað-
ur sem var landlægur í stómm hluta norðan- og austanverðrar Evrópu,
trú á að hinir dauðu gætu gengið aftur.6 7
Hhiti afheild
Ekki er hægt að komast nærri því að vita hvaða merkmgu frásögnin af
Fróðárundrum kann að hafa haft fyrir höfund og viðtakendur Eyrbyggja
sögu þegar hún var samin án þess að átta sig á stöðu frásagnarinnar inn-
an sögunnar sem heildar. Sagan sker sig úr í hópi Islendingasagna hvað
bygginguna varðar, þar sem hún hverfist hvorki tun ein átök né fylgir
einni persónu eða einum ættboga sérstaklega. Því finnst mörgum hún
fremur sundurlaust safn af sögum sem gengið hafi um fólk af tiltölulega
afinörkuðu svæði á Snæfellsnesi á söguöld, án þess að heildarhugsun hafi
stýrt ferðinni. Fræðimenn hafa ekki látið sér shkar skýringar nægja og
hefur margt verið ritað um byggingu Eyrbyggju síðustu áratugina. Þannig
hélt Lee M. Hollander því fram að skilja mætri flókna samsetningu sög-
unnar, einkum það hvemig frásagnarþættir hennar fléttast saman, með
samanburði við dróttkvæði og byggingu þeirra.' Hugmyndir Hollanders
eru gagnlegar vegna þess að þær opna fyrir þann möguleika að sagan sé
þaulhugsuð, að bygging hennar sé flókin en ekki óreiðukennd eins og
freistandi er að halda við fyrsta lestur. Enn fremur vekja þær til umhugs-
unar um að sá viðtakendahópur sem höfundur Eyrbyggju hefur ædað sög-
una hefur verið fær um að ráða merkingu dróttkvæðis og því vafalaust
6 Claude Lecouteux, Fantómes et revenants au Moyen age, París: Imago 1986. Fjallað er
um Fróðárundrin á bls. 106-111. Segja má að það sé ríkjandi skoðun fræðimanna í
dag að um þess konar blöndu sé að ræða, eins og sjá má af nýlegum skrifum Vésteins
Ólasonar („The un/grateful dead - from Baldr to Bægifótr", Old Norse Myths, Liter-
atnre and Society, Odense: University Press of Southem Demnark, Viking Collec-
tion 14, bls. 167). Hlýtur þetta að teljast sennilegt en þess má þó geta að John D.
Martin hefur nýlega ritað grein um Fróðárundrin þar sem hann bendir á að aftur-
göngur í Eyrhyggja sögn séu lítt frábrugðnar hugmyndum lærðra höfunda í Evrópu á
12. og 13. öld um það þegar framliðnir menn birtast afturgengnir („Law and the
(un)dead: medieval models for understanding the hauntings in Eyrbyggja saga“,
Saga-Book 29 (2005), bls. 67-82).
7 Hollander, Lee M., „The Structure of Eyrbyggja saga“, Jonmal ofEnglish and Germ-
anic Philology X (1959), bls. 222-227.
43