Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 127
UMALDIRALDA
ásamt páfatali og má líta á þetta efiii sem nokkurs konar framlengingu á
því kirkjusögulega efiii sem er að finna í Veraldar sögu sjálfri; hugsast get-
ur að einhverjum hafi ekki fundist kirkjuleiðtogum gert nógu hátt undir
höfði í samanburði við veraldlega höfðingja. I t\reimur gerðum verksins
er exmfremur að finna táknfræðilegar útleggingar á efhinu. Þannig er
sköpunarsagan til dæmis túlkuð, með skýrri tdlvísun til heimsaldranna:
Dagar sex þeir er Guð greindi og skapaði alla skepnu sína
merkir sex aldra heims þessa á þeim er allir Guðs vinir skulu
vinna og fremja góð verk. En dagur hinn sjöundi sá er Guð
blessaði og helgaði og hvíldist eftir verk sín jartegnir hvíld þá
er vér skulum taka í öðrum heimi efdr erfiði þessa heims ...
Brunnur sá er upp sprettur í Paradís merkir himnaspeki en ár
þær fjórar er þaðan falla merkja guðspjallabækur þórar þær er
græða hjörtu vor til ávaxta góðra verka.35
Þess konar texti er skyldur útleggingum þeim sem lesa má í elstu hómil-
íum á íslensku og ekki út í hött að álykta að Veraldar saga hafi nýst klerk-
um við predikanir.
Jakob Benediktsson, sem annaðist útgáfu Veraldar söpi, taldi að efiú
hennar væri að stofiú til runnið ffá krónikum Bedu og Isidórs. Þótt ekki
væri unnt að gera nákvæma grein fýrir því riti eða þeim ritum sem lægju
að baki verkinu, þótti Jakobi líklegast að stuðst hefði verið við eina megin-
heimild þar sem upplýsingum um þýsku keisarana hefði m.a. verið bætt við
þann grunn sem fá mátti úr verkum Isidórs og Bedu. Þetta er þó óvíst og
allt eins hugsanlegt að sú efiússamsetning sem sjá má í Veraldar sögu sé verk
þess sem ritaði á íslensku.36 I Veraldar sögi var fleiru auldð við þær uppi-
stöður sem fá mátti hjá Isidór og Bedu en þýsku keisaratali. Þar ber sér-
staklega að nefna póstana í fimmta heimsaldri um Trójustríðið og um
stofnun Rómaveldis og sögu þess fram til Agústusar keisara. Nú vill svo til
að um sama efhi var ritað í öðrum verkum á norrænu, m.a. í Trójumanna
sögi og Rómverja sögu. AIilli þessara texta eru tengsl en það hefur ekki
reynst auðhlaupið að því að skýra hvemig þeim er háttað, og hér gefst ekki
35 Sama rit, bls. 79.
36 Sbr. Sverrir Tómasson, „Heimsaldrar og annálar“, Islevsk bókmenntasaga I, ritstj. Vé-
steinn Ólason, Reykjavik: Mál og menning 1992, bls. 401-410, bls. 404-406. Sjá
einnig Stefán Karlsson. „Inventio Cruris, cap. I og Veraldar saga.“ Opuscula 11,2
(1977), bls. 116-133.
12 5