Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Qupperneq 124

SVANHTLDUR OSKARSDOTTIR
saga með ýmsum útleggingum og var vinsælt rit í skólum miðalda.
Krónika Marteins tekur við þar sem Historia scholastica sleppir í tíma og
spannar því eingöngu sjötta heimsaldur, þ.e. tímann eftir Krists burð.
Vinsældir sínar á hún ekki síst að þakka aðgengilegri uppsetningu en
hryggjarstykkið í krónikunni mjmda páfatal og keisaratal sem raðað er
samsíða þannig að veldisár páfa og keisara standast á. Inn í tölin er svo
fléttað upplýsingum um tiltektir höfðingjanna og aðra atburði sem urðu
í þeirra valdatíð. Marteinskrónika hafði gífurleg áhrif á sagnaritun síð-
miðalda og fjöldi sagnaritara studdist við hana með einhverjum hætti.
Hún var þýdd á margar þjóðtungur á 14. og 15. öld, meðal annars þýsku,
frönsku, spænsku og ítölsku, og hlutum hennar var einnig snúið á pers-
nesku og armensku, sem var einsdæmi um rit af þessu tagi.:9 Marteins-
krónika hefur og borist til Islands á 14. öld því hún er meðal heimilda
veraldarsögu Reynistaðarbókar sem íjallað verður um hér aftar.
Marteinskrónika höfðaði því til notenda utan raða klerka og skólaspek-
inga og efrir því sem leið á miðaldir urðu til sífellt fleiri verk af meiði ver-
aldarsagna sem endurspegluðu þarfir og áhugasvið leikmanna, auðvitað
helst hinna efhuðu sem höfðu ráð á að láta gera sér bækur. A síðmiðöld-
um eru settar saman krónikur á þjóðtungum sem líta má á sem ffamhald
latnesku veraldarsöguhefðarinnar og slík sagnaritun stóð með miklum
blóma á þýska málsvæðinu.30 Þessi verk voru ýmist í lausu máh eða
bundnu og tóku gjarnan mið af umhverfi og kiringumstæðum höfunda eða
verkbeiðanda með því að leggja áherslu á sögu þeirra eigin lands eða hér-
aðs en jafhframt var sá fróðleikur tengdur inn í þá keðju óslitinnar sögu
sem einkennir veraldarsögur og nær aftur til sköpunarinnar.
íslenskir heimsaldrar
Víkur nú sögunni til íslands. Af því sem áður hefur verið rakið er ljóst að
veraldarsögur af einfaldri gerð, aldartölur (series tempomni), hafa verið
meðal þeirra latínurita sem snemma bárust hingað tril lands. Tímatals-
29 Anna-Dorothee von den Brincken, „Mamn VOn Troppau“, Geschichtsschreibung und
Geschichtsbewusstsein im spdten Mittelalter, ritstj. Hans Patze. (Vortrage und
Forschungen XXXI). Sigmaringen: Jan Thorbecke Verlag 1987, bls. 155-193, bls.
156-157.
30 Sjá t.d. R. Graeme Dunphy (útg.), History as literature. German world chronicles of the
thirteenth century in verse (Medieval German texts in bilingual editions III), Kalam-
azoo: Medieval Instimte Publications 2003, bls. 1-6.