Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 103

HUMANISTIA RAUÐASANDI
eða hvort hann hefnr þýtt söguna á íslenskt lausamál fyrst.5 Ekki verður
fjallað um rímurnar hér í heild sinni heldur aðeins beint sjónum að man-
söngvum 9. og 10. rímu. I fyrsta erindi mansöngs 9. rímu ákallar skáldið
sjálfan Hómer, með orðtmum „Hómerus, kom og hjálpi tdl, / hér so verði
á rímu skil.“ Minnir þetta óneitanlega á skáldskaparhefð sem rekja má
aftur til stórskálda Grikkja og Rómverja sem oftast ákölluðu sönggyðj-
umar, Músurnar, í kveðskap sínum og átti sá siður eftir að fylgja lamesk-
um k\reðskap í aldaraðir, ekki síst á tímum húmanista. I öðru erindi bið-
ur Magnús grísku skáldin, Menendur og Euripídes, um aðstoð við
kveðskapinn og má segja að sú málaleitan komi nokkuð á óvart, þar sem
kynni Islendinga af þessum skáldum hafa varla verið mikil á þessum
tíma.6 I mansöng 10. rímu (erindi 2-7) leitar Magnús mest á vit grískra
goðsagna og kallar þar til fulltingis viskugyðjuna Pallas, hjarðguðinn Pan
með pípuna sína, hinn raddmikla kappa Stentórius, auk þess að minnast
á Mídas konung og söngguðinn Appolló, áður en hann les þeim mönn-
um bölbænir „sem gleðin er og glaumur leiður / og gaman mega aldrei
heyra“.7 Slíkum mönnum óskar skáldið þess að „Cerberus þeim syngi
reiður / sína rödd í eyra“ og að þeir skuli „plagaðir og píndir verr / fyrir
Plútons dyrum standa.“8 Með skírskotunum í grískar goðsögur kemur
Magnús á gáskafullan hátt þeim boðskap sínum til skila, að gleði, glaum-
ur og gamanmál eigi fullan rétt á sér.
Gamansemi Magnúsar birtist og í viðleitni hans til að leiðbeina og
gefa mönnum holl ráð. Jón Olafsson (1705-1779) úr Grunnavík safnaði
málsháttum og taldi hann stofn þess safns vera málsháttasafn eða orðs-
kviðaklasa Magnúsar Jónssonar.9 Hann nefnir það meðal annars Adagia
Magni Jonæ og leiðir það hugann vissulega að málsháttasafni hins þekkta
húmanista Erasmusar ffá Rotterdam, Adagiologia Erasmi Rotterodami.
Hins vegar gætir ákveðins ósamræmis í frásögn Jóns og eignar hann á
5 Hubert Seelow, Die islándischen Úhersetzungen der deutschen Volksbiicher, Reykjavík:
Stofriun Áma Magnússonar á íslandi, 1989, bls. 45-46; 250-252.
6 Menendur á líklega við gxíska gamanleikjaskáldið Menander (342-291 f. Kr.).
Euripídes (um 480-406 f. Kr.) var eitt þekktasta harmleikjaskáld Grikkja.
7 Stentórius var grískur kappi sem Híonskviða segir hafa getað hrópað jafnhátt og 50
menn. Mídas var nafn þó nokkurra konunga í Frýgíu í Lidu-Asíu. Hér er líklega átt
við Mídas konung sem uppi var um 600 f. Kr.
8 Cerberus var ógnvekjandi varðhundur í ríki undirheimaguðsins Plútons.
9 Jón Helgason, Jón Olafsson frá Grunnavík, Gefið út af hinu íslenska fræðafjelagi í
Kaupmannahöfn, Kaupmannahöfh: S.L. Möller, 1926, bls. 268-269.
IOI