Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Page 66
GUÐRUN NORDAL
ar aðeins í þrjár af vísum Skarphéðins eftir víg Gunnars og sést vel að
einmitt þær vísur eru vinsælastar í handritunum. Gráskinna varðveitir
enga aukavísu og ekki heldur Möðruvallabók.
Mjög torvelt er að tímasetja vístu í Njdls sögu með nokkurri \issu. Rus-
sell Poole hefur haldið því fram að Darraðarljóð sé gamalt kvæði og ort á
10. öld, áður en þeir atburðir verða sem sagan lýsir.1 Hins vegar er ekki
mögulegt að rökstyðja neinn aldursmun á kveðskap Kára, sem varðveitt-
ur er í öllum handritum Njdls sögu, og þeim vísum Gunnars og Skarphéð-
ins sem aðeins eru í X-flokki handritanna. Hlutverk aukavísnanna í frá-
sögn Njáls sögu er margslungið og nauðsynlegt að skoða hvert tilvik fyrir
sig. I þessari grein mun ég beina sjóntun að fimm fyrstu vísum sögunnar
og athuga hvernig þær tengjast lausamálinu. Þrjár þeirra eru eftir Unni
Marðardóttur þar sem hún segir nánar frá hjónabandsörðugleikmn sín-
um og Hrúts Herjólfssonar í samtali við Mörð gígju föður sinn, en
Gunnar Hámundarson yrkir hinar tvær. En áður en lengra er haldið er
áhugavert að tengja greininguna við ffæðilega umræðu um skáldskap
kringum 1300 þegar elstu varðveittu handrit Njáls sögu verða til.
3
Hvaða máli skipta aukavísurnar í Njálu? Hvert er í ratm hlutverk vísna í
frásögn Islendingasagna og hvers vegna kjósa sumir ritarar handritanna
fleiri vísur í frásögn Njáhi en aðrir færri? Það má segja að það sé viðtek-
in skoðun að vísur séu þáttur í framvindu frásagnar í Islendingasögum,
og að þær séu jafhvel ortar inn í frásögnina af sagnariturunum sjálfum en
ekki notaðar sem heimildir eins og í konungasögum.18 Jafnvel þó að þessi
greining sé nærri sanni í flestum sögum væri þáttur aukavísnanna í Njálu
ekki skýrður þar með. Ef rétt er að aukavísurnar séu í sérstöku samspili
við lausamálstexta sögunnar og spretti í raun upp úr honum í sumum til-
fellum, væru þær óvenjulegar heimildir um viðbrögð áheyrenda eða
skrifara við texta sögunnar. Það er hins vegar augljóst að ekki voru allir
17 Russell G. Poole, Viking Poems on War and Peace: A Study in Skaldic Nairative, 'Ior-
onto, Buffalo, London: University of Toronto Press, 1991, bls. 123-25.
18 Um hlutverk vísna í íslendingasögum hafa m.a. ritað, Paul Bibire, „Verses in the Is-
lendingasögur" í Fyrirlestrar 1. Alþjóðlegt fonisagnaþing, Reykjavík 2.-8. ágúst 1973
[án bls.tals]; Bjarni Einarsson, „On the röle of verse in saga-literature“, Mediaeval
Scandinavia 7 (1974), bls. 118-25. Guðrún Ingólfsdóttir, „Um hlutverk vísna í
íslendinga sögum“. Skáldskaparmál 1 (1990), bls. 226-40.
64