Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Side 60

GUÐRUN NORDAL
þessa margslungna verks og sópa ágreiningsefhum undir teppið, en fjöl-
breytni þeirrar menningar sem bjó til, endurritaði og endurskóp Snorra
Eddu lifnar aðeins við ef handritin öll fá að njóta sín. Sarna á við um rit-
un Njáls sögu sem verður til umræðu í þessari grein. Texti sögunnar er sí-
breytilegur í elstu handritum hennar á fjórtándu öld og þess vegna er
áhugavert að fara á stefnnmót við sem flest handrit Njálu og varpa upp
mynd af sögunni eins og hún birtist í handritunum öllum.
Fræðileg umræða tun eðli miðaldatexta hefur verið öflug á síðustu ár-
um, jafnt í rannsóknum á handritum, bókmenningu og bókmenntafræði
miðalda, viðtökum texta, sem og í rannsóknum á munnlegri menningu.
A öllum þessum sviðum er textinn og túlkun hans í brennidepli. Arið
1990 birtist t.a.m. mikilvæg grein efdr Stephen Nichols í tímaritinu Spec-
uluin þar sem hann gagnrýndi útgáfustefhu miðaldarita sem beinist að
því að endurgera ‘erkitípuna’, hinn upprunalega texta sem kannski hefur
aldrei verið til.2 Miðaldaverk eru oft síbreytileg í handritum og munur á
milli handrita getur verið svo mikill að erfitt er að ná utan um varð-
veisluna í prentaðri útgáfu. Rafræn útgáfutækni á allra síðustu árum hef-
ur svo opnað möguleika á að leyfa fleiri handritatextum hvers verks að
njóta sín í útgáfum.3 Alistair Minnis, Brian Stock og Ruth Copeland, svo
að nokkrir áhrifamiklir hæðimenn séu nefndir, hafa í rannsóknum á af-
stöðu og skilningi höfunda tdl verka sinna á miðöldmn dýpkað þekkingu
okkar á ritmenningunni almennt.4 Athuganir á yfirfærslu verka úr munn-
legri menningu í ritaðan texta hafa einnig leitt til endurmats á ritun
kvæða og sagna sem hugsanlega eiga rætur í munnlegri geymd. I íslensku
samhengi kemur mikilvægi munnlegrar menningar skýrt ham í nýlegri
rannsókn Gísla Sigurðssonar á Austfirðingasögum, en erlendir hæði-
2 Stephen G. Nichols, „Philology in a Manuscript Culture", Speculum 65 (1990), bls.
1-10. Sverrir Tómasson skrifaði ágætt yfirlit um þau fræðilegu álitamál sem liggja
að baki grein Nichols, sjá „Er nýja textaffæðin til? Þankar um gamla ffæðigrein",
Gripla 13 (2002), bls. 199-216.
3 Sjá t.d. rafræna útgáfu Peters Robinson á Canterbury Tales. I væntanlegri heildarút-
gáfu dróttkvæða verða fleiri uppskriftir handritanna gefhar út í raffæmii útgáfu en
mögulegt er í hinni prentuðu, sjá vefslóðina: http://skaldic.arts.usyd.edu.au/.
4 Sjá t.d. Brian Stock, The Implications of Literacy. Written Language and Models of
Interpretation in the Eleventh and Twelfth Centuries, Princeton: Princeton University
Press, 1983; A. J. Minnis, Medieval Theory of Authorship. Scholastic literary attitudes in
the later Middle Ages, Second edition. [fyrsta útg. 1984], London: Scolar Press 1988;
Rita Copeland, Rhetoric, Hermeneutics, and Translation in the Middle Ages: Academic
Traditions and Ven/acular Texts. Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
58