Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Blaðsíða 177

SMÁ-SAGA. UM NÝLEGAR RANNSÓKNIR í ÍSLENSKUM MIÐALDAFRÆÐUM
hvað með það? gæti hann sagt, það er varla hægt að byggja rannsókn á
fortíðinni á öðru en tiltækum heimildum og svo sjálfsagt að þær eru
brotakenndar að það myndi æra óstöðugan að vera alltaf að tönnlast á
því. Jú, ærum hann bara, segi ég, því að það er lykilatriði að við þekkjum
takmarkanir heimildanna sem við erum að nota og gerum rækilega grein
fyrir þeim til þess einmitt að geta lagt skynsamlegt mat á það hvort þess-
ar heimildir segja okkur í raun og veru eitthvað sem mark er á takandi
rnn horfinn veruleika. Sketmngarleysi um þetta veldur því hka að menn
leita ekki annarra leiða sem þó gætu verið færar. I tilfelli goðavaldsins
finnst mér t.d. augljóst að almenn kenning um gangverk dreifbýlissam-
félags gæti verið mjög gagnlegt rannsóknartæki, sömuleiðis skoðun á
sambandi lágaðals við fylgismenn sína í öðrum löndum Norður-Evrópu
á sama tíma, en málið er að ef menn hafa ekki áhyggjur af veruleikanum
þá er ekki líklegt að þeir finni leiðir til að lýsa honum. Sama er hjá Sverri.
Heimsmynd sú sem hann lýsir er auðvitað bara heimsmynd lærðra karla,
og eingöngu sumra þeirra. Það er viðbúið og nokkum veginn sjálfgefið
að heimsmyndin getur verið ólík ífá einum manni tál annars, frá einum
hópi tdl annars og að miklu erfiðara er að hafa hugmynd um heimsmynd
alþýðu á þessum tíma. Um þetta er Sverrir vel meðvitaður en það virðist
ekld valda honum sérstöku hugarangri né leiða hann til þess að reyna að
skilgreina að hversu miklu leyti sú heimsmynd sem hann sýnir okkur var
í raun heimsmynd Islendinga eins og tfitill bókarinnar gefur í skyn að sé
tilgangur hans. Sumir munu eflaust líta á bók Sverris fyrst og fremst sem
hjálpargagn til að skilja heildarsafn íslenskra miðaldaheimilda betur - og
til þess gagnast hún mætavel - en ég held að metnaður hans hafi staðið
tdl meiri áhrifa en það og hann hefur sannarlega æst upp í mér óþol yfir
að vita ekki meira.
Það er ekki hægt að gagnrýna einstakar rannsóknir fyrir það sem þær
eru ekki - það er að minnsta kosti ekki sanngjamt - en mér finnst vera-
leiki íslenskra miðalda liggja mjög óbættur hjá garði og held að það gætd
reynst frjótt að gefa honum meiri gaum.
íslandsmiðun. íslenskdr miðaldafræðingar skrifa um íslenskar miðaldir.
Það er sérsvið þeirra en tdlgangur þeirra með því gætd verið fjölbreytd-
legri en hann er. Tilgangur þeirra er nær undantekningarlaust að skýra
og skilja íslenskar heimildir sjálfra sín vegna, íslenska sögu og samfélag
sjálfs síns vegna. Markmiðið er sjálfsskilningur - við höfum áhuga á okk-
U5