Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2007, Qupperneq 89

HANN VAR BÆÐI MÁL- OG HEYRNARLAUS
ólíkam lagatextum.12 Lainio heldur því engu að síður fram að þrátt fyr-
ir það sé meðferð á minnihlutamálum og öðrum móðurmálum í Svíþjóð
í algjörri andstöðu við þessa lagalegu stöðu. Minnihlutamálunum sé
þannig hafnað í veruleikanum en staða enskunnar verði hins vegar sífellt
sterkari. Staða tungumálsins lagalega tryggir því ekki að virðingarstaða
þess sé sú sama og meirihlutamálsins.
Heyrnarlausir og táknmál
Saga heymarlausra og saga táknmálsins eru samofiiar. Sú saga einkenn-
ist, allt fram á síðustu öld a.m.k., af kúgun og mismunun. Það tímabil
sem skýrast talar því máh er sá tfmi sem nefiidur er tími óralismans eða
raddmálsstefiiunnar. Raddmálsstefnan var hvað sterkust árið 1880 þegar
þing kennara heymarlausra samþykkti í Milanó að banna táknmál bæði
í kennslu og á skólalóðinni.13 Fyrir þann tíma var víða skilningur á notk-
un táknmáls þegar heymarlausir áttu í hlut þó órafistar hafi verið innan
um. Erfitt er að skýra af hverju viðhorf til táknmála var svona neikvætt á
þessum tíma og hvemig í ósköpunum það gat gerst að táknmálið var
bannað eins og raunin var 1880. Einhverra hluta vegna var trú manna á
röddina og raddmál svo sterk að menn sannfærðust um að það væri hin
eina rétta tjáningarleið mannanna. Notkun handa til tjáninga minnti að
einhverju leyti á dýr og hið ófullkomna.14 Þeir sem trúðu á raddmáls-
stefnuna trúðu því að heymarlausir gætu ekki lært á táknmáh og að það
hindraði þroska þeirra að læra táknmál. Ahrif raddmálsstefiiunnar áttu
efrir að vara lengi og hafa gífurleg áhrif á þær kynslóðir sem ólust upp
innan hennar.
Ég sagði hér að framan að bylting hefði orðið á stöðu táknmálsins
síðustu 50 ár. Það er nefnilega ekki lengra síðan fræðimenn beindu sjón-
um sínum að táknmálum og farið var að líta á þau sem fullgild tungu-
mál. Upphaf þessara breytinga eða byltingar má rekja til eins manns,
Wilhams C. Stokoe, sem í kringum 1960 skrifaði sínar fyrstu greinar um
12 Sama rit, bls. 33.
13 Harlan Lane, Tbe Mask of Benevolence, San Diego: Dawn Sign Press, 1992, bls. 84.
14 Sjá m.a. Douglas C. Baynton, Forbidden Signs: American Culture and the Campaign
against Sign Langnage, Chicago, London: The University of Chicago Press, 1996.
8?