Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2007, Blaðsíða 116

HANNA OLADOTTIRR
Mesti óttinn hefur lengi verið sá að ef íslenskan varðveitist ekki í
óbreyttri mynd vegna innri eða ytri áhrifa hverfi hún hreinlega og þjóð-
emið jafiivel þar með. Þegar viðhorfið er slíkt er tungumálið orðið að
íjöreggi þjóðarinnar, hvorki meira né minna. Þetta kom glögglega fram
í janúar 2006 í kjölfar ráðstefnu áhugafólks um stöðu málsins þar sem
einn fyrirlesarinn, Páll Valsson, spáði endalokum íslenskunnar að 100
árum liðnum ef ekkert yrði að gert og um leið myndi merkilegt framlag
þessarar þjóðar til bókmennta og menningar heimsins hverfa. Hann
nefndi að auk náttúru landsins væri það tungan sem léði okkur tilvistar-
grundvöll og réttlætti að Islendingar geti kallað sig þjóð.24 Ráðstefnan
vakti mikla athygli og komst á forsíðu Morgunblaðsins. Með þessum
hætti má segja að hugmyndir manna um tákngildi og hlutgervingu
tungumálsins birtist í sinni allra sterkustu mynd.
s
3. ViðhorfIslendinga til tungumálsins
Viðtalsrannsókn sú sem hér er til umfjöllunar segir til um viðhorf ís-
lendinga til tungumálsins. Vissulega er ekki um tæmandi úttekt að ræða
á öllum þeim hugmyndum sem hugsanlega lifa með þjóðinni um ís-
lensku enda er rannsóknin ekki þess eðlis að hægt sé að yfirfæra allt sem
ffam kemur meðal viðmælendanna á þjóðina í heild. En hún gefur
ákveðnar vísbendingar í þessu sambandi og veitir ákveðna sýn á hugar-
heim nokkurra einstaklinga.
Eins og fyrr segir er aðalmarkmiðið með þessum skrifum að sýna
fram á að enn Hfi gömul viðhorf til tungumálsins meðal fólks og bland-
ist við nútímalegri hugmyndir sem valdið geti ákveðinni togstreitu í af-
stöðu þess til tungumálsins. Slíkan snertiflöt eldri og yngri hugmynda
mátti finna á nokkrum stöðum í viðtölunum, í fyrsta lagi þegar umræð-
urnar snerust um tengsl íslenskrar tungu við íslenskt þjóðerni, í öðru lagi
þegar rætt var um afstöðu viðmælendanna til nýyrða og í þriðja lagi þeg-
ar þeir tjáðu sig um hreintungustefnu. Verður nú vikið nánar að þessum
atriðum.
24
Silja Björk Huldudóttir, „Tungumálið er farvegur minninga, reynslu og gilda“,
Morgunblaðið23. janúar 2006.