Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2007, Blaðsíða 184

NOAM CHOMSKY
stendur af flóknum eiginleikum sem leggja til „leiðbeiningar" fyrir mál-
beitdngarkerfi Péturs: hljóðmyndun, hvemig hann hendir reiður á hugs-
unum sínum og svo framvegis. Með tungumáli sínu og þeim málbeiting-
arkerfum sem fylgja hefur Pétur gnægð af upplýsingum um hljóð og
merkingu tjáningar sinnar og jafnframt getu tdl þess að túlka það sem
hann heyrir, tdl að tjá hugsanir sínar og nota tungumál sitt á fjölmarga
vegu.
Málmyndunarfræði varð til í „hugfræðibyltingunni“ á sjötta áratugn-
um og áttd stóran þátt í þróun þeirrar byltingar. Hvort sem hugtakið
„byltdng" á við eða ekki varð mikdl breytdng á hugarfari: Rannsóknir á
hegðun og afurðum hennar (hvers konar textum tdl dæmis) breyttust í
rannsóknir á innri gangverkum sem hafa áhrif á hugsanir okkar og hegð-
uui. F.kki er gert ráð fyrir því í hugfræðikenningum að hegðun og afurðir
hennar séu rannsóknarefiu, heldur frekar gögn sem gætu varpað ljósi á
innri gangverk hugans og hvemig þau virka þegar þau framkvæma að-
gerð og „túlka“ reynslu. Þeir eiginleikar sem formgerðarsteína mál-
vísinda einblíndi á fyrirfinnast enn, en nú sem fyrirbæri sem skilgreinast
ásamt fjölmörgum öðrum af þeim innri gangverkum sem skapa tjáningu.
Þessi nálgun er „huglæg“ (e. mentalistic) en ekki í þeim skilningi sem ættd
að þurfa að deila um. Hún tekur tdl „hugrænna hliða veraldarinnar“, sem
standa við hhð annarra þátta: vélrænna, efrtafræðilegra og sjónrænna.
Með þessari nálgun er ætlunin að rannsaka raunverulega hlutd í heim-
inum - heilann, ástand hans og hlutverk - og samþætta þannig rann-
sóknir á mannshuganum hffræðilegum vísindmu.
„Hugfræðibyltingin“ endurnýjaði og endurmótaði þann skilning, ár-
angur og vandamál þess sem kalla mætti „fyrri hugfræðibyltdnguna“ frá
sautjándu og átjándu öld, sem var hluti af vísindabyltdngunni og gjör-
breytti skilningi okkar á veröldinni. Það var viðurkennt á þeim tíma að
tungumál fæli í sér „óendanlega notkun á endanlegum merkjum“,12 svo
vitnað sé í Wilhelm von Humboldt, en þá þekkingu var aðeins hægt að
þróa á takmarkaðan hátt, því gnmnhugmyndirnar voru sem áður óljósar
og fálmkenndar. A miðri tuttugusm öldinni höfðu framfarir í hinum
formlegu vísindum gefið viðeigandi hugtökum fast og skýrt form. Því
var hægt að gefa nákvæma skýringu á vinnsluforsendum sem mynda
12 [Þetta þýðir Halldór Halldórsson sem: „talandinn færir sér takmarkalaust í nyt tak-
mörkuð tæki” (Mál og mannshugur). Humboldt orðaði það svo: „von endlichen
Mitteln einen unendlichen Gebrauch machen".]
182