Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2009, Blaðsíða 129

KJARNMESTA FÓLKIÐ í HEIMI
bókum í ólíkum námsgreinum á nokkuð ólíkum tímum en endurspegla og
móta sjálfsmynd og þjóðemi Islendinga. Saman mynda þær ákveðið þrá-
stef um íslendinga sem náttúrulega þjóð, mótaða af landinu sjálfu. I
námsbókum í sögu staðsetja íslendingar sig sem hluta af framfarasögu
mannkyns. Kannski má líta á hin hörðu viðbrögð við nýlendusýningunni í
Danmörku sem endurspeglun á kvíða sem fylgdi því að vera skilgreind
sem hjálenda Danmerkur, en ekki lítil þjóð sem skarar fram úr öðrum eins
og gefið er í skyn í mörgum námsbókanna. I ritum sem fjalla um þjóðir
utan Evrópu má einmitt sjá viðhorf á Islandi til annarra hópa sem voru
undir erlendri stjórn, sem og staðsetningu Islendinga innan „hvíts kyn-
þáttar“. Hér var þó að hluta til um þýdda eða staðfærða texta að ræða.
Þegar á heildina er litið má segja að þessar orðræður námsbókanna gefi til
kynna að íslendingar séu sérstakir og ólíkir öðrum en sem afkomendur
Norðmanna eru Islendingar hluti af þjóðararfi Evrópu.
íslenska útrdsin og sjdlfsmyndir síd- útrdsarninar
I lok 20. aldar var íslenskt samfélag mun tengdara alþjóðlegum straumum
en áður hafði verið og má þar nefna að árið 1995 tók samningurinn um
Evrópska efhahagssvæðið (EES) gildi og gerði frjálsa fjármagnsflutninga
til og frá landinu mögulega. Ríkisbankamir vom svo einkavæddir frá 1997
og lauk því ferli á árinu 2003.'4 A síðastdiðnum ámm hafa ólíkir einstakl-
ingar vísað margoft til hins sérstaka eðlis íslendinga sem hafi mótast í
gegnum aldirnar af íslenskri náttúm og göfugum uppruna Islendinga. Rétt
eins og landkönnuðirnir í námsbókunum em karlmenn í forsvari.
Tihdsardr í útrásina og útrásarvíkingana og „landvinninga“ þeirra em
núorðið vel þekktar í íslensku samfélagi. Karllæg áhersla þessarar umræðu
er augljós. Hana má bæði greina í orðfærinu „strákarnir okkar“ og í notk-
un hugtaka eins og „landvinningar“ og „víkingar“. Slík hugtök hafa í
gegnum tíðina verið tengd gildum karlmennsku, svo sem áræðni og þori.
Eins og dæmin hér á eftir endurspegla mátti heyra sagt eða gefið til kynna
að lykillinn að velgengni útrásarvíkinganna væri í því fólginn að þeir em
öðmvísi í einsleitum heimi samtímans vegna sjálfstæðisins og einstaklings-
hyggjurmar sem sprettur af íslensku eðli þeirra sem þeir hafa þegið í arf frá
forfeðmm sínum sem þráðu sjálfstæði og frelsi.
Forseti íslands hefur gjaman vísað til fomra tíma, til dæmis með orð-
74 Stefán Olafsson, „Islenska efhahagsundrið", bls. 233-256.
127