Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2009, Blaðsíða 104

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2009, Blaðsíða 104
ÓLAFUR PÁLL JÓNSSON 3. Framfarir Hugtakið ‘kreppa’ í hagfræðilegum skilningi er ekki gildishlaðið hugtak og þess vegna ekki endilega eitthvað slæmt, rétt eins og hugtakið ‘hagsæld’, sem skilgreint er út írá magni efnislegra gæða, er ekki gildishlaðið hugtak og því ekki endilega eitthvað gott. Hagsæld í þessari merkingu er ekki markmið í sjálffi sér, og hún er ekki góð af eigin rammleik. Að því marki sem hagsæld er góð, þá er hún það vegna þess sem af henni hlýst. Samt er jafnan gert ráð fyrir því að hagsæld sé góð - rétt eins og gert er ráð fyrir því að kreppa sé vond - án þess að það sé skýrt neitt frekar. Hér er því farið með gildisj7ZÆZ<fí hugtak sem gildis/z/zzdzd. Samsláttur þess sem er gildissnautt og þess sem er gildishlaðið kann að stafa af því að ekki er gerður greinarmunur á þtr sem er einungis gagnlegt og öðru sem er gott óháð nokkurri gagnsemi. Aristóteles taldi að farsæld - hamingja á heilli ævi - væri hin æðstu gæði, hún væri góð af eigin rammleik og óháð því sem af henni kynni að hljótast.'1 Immanuel Kant taldi að það eina sem væri skilyrðislaust gott væri góður vilji.5 6 7 Við þurfum ekki að gera upp á milli Aristótelesar og Kants hér, en það er hins vegar algjörlega nauðsynlegt að skilja hvers vegna bæði Aristóteles og Kant, og fjöldi heim- spekinga eftir þeirra dag, hafa talið sig þurfa að finna hinu góða kjölfestu í öðru en einberri aðstæðubundinni gagnsemi." Til að átta sig á þessum hugtakaruglingi er ekki úr vegi að byrja á hug- takinu framfarir því að kreppa er einhvers konar afturkippur í sjálfum framförunum. Skoðum fyrst hvernig talað er um að koma megi þjóðinni út úr kreppunni. Ymislegt er lagt til, svo sem enn eitt álverið eða aukin sókn í þrautpínda fiskistofha. Allt miðar þetta að því að hjól atuinnulífsms taki að snúastá ný. Einmitt í þessum orðum kristallast framfarahugmynd nútímans. Hjólin, sem eru afurð vísinda, tækni og iðnaðar, snúast og mala lífsgæði 5 Aristóteles, Siðfi-æði Níkomakkosar, Svavar Hrafn Svavarsson þýddi, Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag, 1995, sjá t.d. inngang Svavars Hrafns, bls. 104 o.áfr., og bók I sem ber yfirskrifdna „Farsæld og mannleg heill“ í íslensku þýðingunni. 6 Immanuel Kant, Grundvollur að frunispeki siðlegrar breytni, Guðmundur Heiðar Frímannsson þýddi, Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag, 2003. 7 Islenskir heimspekingar hafa verið iðnir við að ræða um gildi og hlutverk þeirra í siðfræði. Sjá t.d. Páll Skúlason, „Hvað er siðfræði?“, Pælingar, Reykjavík: Ergo, 1987; Þorsteinn Gylfason, „Gildi, boð og ástæður", Hugur: Tímarit um heimspeki, 7. ár, 1995, bls. 14-31, endurprentuð íRéttlætiogranglæti, Reykjavík: Heimskringla, 1998; Vilhjálmur Árnason, „Um gæði og siðgæði“, Broddflugur, Reykjavík: Háskólaútgáfan 1997. Sjálfur hef ég lagt lítillega til þessarar umræðu í „Gildi og skynsemi“, Uppeldi ogmmntun, 16(1), 2007, bls. 95-102. 102
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.