Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Page 11

XVI VISINDARAÐSTEFNA Hl
FYLGIRIT 73
AGRIP ERINDA
E 1 Forvörn þunglyndis og óyndis meðal ungmenna. Eins árs eftir-
fylgd
Eiríkur Öm Amarson', W. Edward Craighead2
'Læknadeild HÍ og sáifræðiþjónustu geðsviðs Landspítaia, 'Dpt Psychiatry and Behavioral
Sciences and Dpt Psychology, Emory Univereity, BNA
eirikurQlandspitali.is
Inngangur: Meiriháttar þunglyndi og óyndi er algengt, hamlandi og hefst
oftast seint á táningsaldri. Metinn var árangur verkefnis, sem miðaði að
því að fyrirbyggja fyrsta þunglyndiskastið eða óyndi meðal ungmenna.
Efniviður og aðferðin Þátttakendur voru 171 nemandi í níunda
bekk með mörg þunglyndiseinkenni/neikvæðan skýringarstíl, sem
höfðu ekki greinst með þunglyndi. Þátttakendum var raðað af
handahófi í forvamar- og viðmiðunarhópa. Verkefnið byggðist á
sálfélagslegu lfkarti um viðnám gegn þunglyndi, sem fór fram í
skólum og stýrt af sálfræðingum. Hittust hópar sex til átta þátt-
takenda í 14 skipti. Geðgreiningarviðtöl og sjálfsmatskvarðar vom
lagðir fyrir við 6 og 12 mánaða eftirfylgd. Hvorki var marktækur
munur í skimun né á brottfalli í forvarnar- og samanburðarhópum.
Niðurstöður: Eftir námskeið vom fmmgreiningar þunglyndis og/eða
óyndis 2,5% í samanburðar - en 0% í námskeiðshópi og í árs eftirfylgd
21% í samanburðar - en 4% í námskeiðshópi. Frumgreining þunglyndis/
óyndis var helmingi meiri hjá stúlkum en drengjum í 12 mánaða eftir-
fylgd og dró marktækt meira úr líkum námskeiðs- en samanburðarhópa
að þróa sitt fyrsta þunglyndiskast/óyndi (c2=5,02; p =,025; OR= ,182).
Forvamarverkefnið dró 81,8% úr líkum á að námskeiðshópur þróaði
þunglyndi/óyndi í samanburði við þá sem ekki tóku þátt. Metið var
með aðfallsgreiningu hlutfalla (logistic regression) hvort skimun sam-
anburðarhóps með Children's Depression Inventoru (CDI) og Children
Attribution Style Questionnaire (CASQ-NEG og CASQ-POS) spáði um
greiningu þunglyndis eða óyndis og reyndist CDI spá marktækt fyrir
um greiningu (estimate =,0997, SE =,0467, Wald c2 =4,55, p =,0330).
Ályktanir: Niðurstöður sýna að unnt er að koma í veg fyrir þróim
þunglyndis ungmenna sem ekki hafa greinst með þunglyndi, en eru í
áhættu að þróa þunglyndi.
E 2 Kynveruleiki í Ijósi kynheilbrigðis
Freyja Friðbjamardóttir1, Sóley S. Bender2
’Norölingaskóla, 2Háskóla íslands
ati2@hi.is
Inngangur: Rannsóknir benda til ótvíræðs árangurs kynfræðslu í
skólum til betra kynheilbrigðis unglinga. Hér á landi eru ótímabærar
þunganir og kynsjúkdómar tíðari í samanburði við mörg OECD-lönd.
Árangur af kynfræðslu í grunnskólum á íslandi hefur lítið verið rann-
sakaður. Tilgangur þessarar rannsóknar var að forprófa og mæla
árangur af kynfræðsluefninu Kynveruleiki í ljósi kynheilbrigðis.
Efniviður og aðferðir: Gerð var nafnlaus spurningakönnun meðal nem-
enda í 8. bekk eins grunnskóla Reykjavíkur, fyrir kynfræðsluíhlutun og
eftir hana haustið 2010. Alls svaraði 101 nemandi báðum könmmunum.
Könnuð var þekking, viðhorf, kynhegðun og samræður við foreldra um
kynlíf.
Niðurstöðun Niðurstöður leiddu í ljós að þekking nemenda jókst mark-
visst. Stúlkur höfðu meiri þekkingu í upphafi en þekking jókst jafnmikið
hjá stúlkum og drengjum. Viðhorf sem komu inn á ábyrgð og fordóma
breyttust marktækt á milli kannana hjá báðum kynjum. Hjá drengjum
breyttust fleiri viðhorf marktækt á milli kannana en hjá stúlkum. Eftir
íhluhm sögðust nemendur tjá sig oftar við foreldra um kynlíf. Við upp-
haf íhlutunar sögðust 4% nemenda hafa haft samfarir en eftir 8 vikur
var hlutfallið 10%. Fram kom að nemendur höfðu lært mest um kynlíf í
skólanum í báðum fyrirlögnum, 43% í fyrri og 53% í seinni
Ályktanir: Niðurstöður sýndu fram á aukna þekkingu nemenda um
kynlíf, meiri tjáskipti við foreldra en viðhorfsbreytingar voru ekki eins
afgerandi. Niðurstöður styðja fyrri rannsóknir um gagnsemi kynfræðslu
í grunnskólum. Fyrri rannsóknir hafa einnig leitt í ljós mikinn mun á
kynhegðun meðal 13 og 14 ára unglinga sem bendir til mikilvægi þess
að vera með markvissa kynfræðslu áður en þeir byrja að stunda kynlíf.
E 3 Tengsl mataræðis á fyrsta aldursári við líkamsþyngdarstuðul og
ofþyngd 6 ára barna
Bima Þórisdóttir1, Ingibjörg Gurmarsdóttir1, Ása Vala Þórisdóttir1, Gestur Pálsson2,
Þórhallur Ingi Halldórsson1, Inga Þórsdóttir1
'Rannsóknastofu í næringarfræði Landspítala og HÍ, 2Bamaspítala Hringsins
bth50@hi.is
Inngangur: Rannsóknir benda til þess að næring og vöxtur á fyrsta
aldursári gætu tengst áhættu á ofþyngd á bamsaldri. Markmið rann-
sóknarinnar var að meta hvaða þættir í fæðu ungbarna hefðu forspár-
gildi fyrir háan líkamsþyngdarstuðul (LÞS) og ofþyngd við 6 ára aldur
í tveimur úrtökum bama fæddum fyrir og eftir endurskoðun íslenskra
ráðlegginga um næringu ungbama.
Efniviður og aðferðir: Gögnin koma úr tveimur framsæjum ferilrann-
sóknum framkvæmdar með 10 ára millibili. Þátttakendur vom 260 böm
(90 böm fædd 1995-96 og 170 böm fædd 2005) sem fylgt var eftir á fyrsta
ári og aftur við 6 ára aldur. Fæðuneysla var metin með vegnum fæðu-
skráningum við 9 og 12 mánaða aldur. Upplýsinga um hæð og þyngd á
fyrsta ári og við 6 ára aldur var aflað.
Niðurstöður: Níu mánaða gömul neyttu börn í seinni rannsókninni
minni próteina en börn í fyrri rannsókninni, 12,6% af heildarorku (E%)
á móti 15,0E% (p<0,0001). Við 12 mánaða aldur var próteinneyslan
15,3E% á móti 16,1E% (p=0,U). Minnkaða próteinneyslu má aðal-
lega rekja til minnkaðrar neyslu á venjulegri kúamjólk, 53±149 á móti
289±254 grömm á dag (g/d) (p<0,0001) við m'u mánaða aldur og 81±149
á móti 285±217 g/d (p<0,0001) við 12 mánaða aldur. Hlutfall 6 ára bama
yfir kjörþyngd var 12% í seinni rannsókn sem var marktækt lægra en
í fyrri rannsókn (p=0,045) þar sem 21% bama voru yfir kjörþyngd.
Jákvætt samband sást milli próteinneyslu (E%) við 9 mánaða aldur og
líkamsþyngdarstuðuls við 6 ára aldur hjá strákum, B=0,14 kg/m2 (95%
öryggisbil: 0,06; 0,22), þegar leiðrétt var fyrir fæðingarþyngd, lengd
brjóstagjafar, rannsókn og menntun móður.
Ályktanir: Hlutfall 6 ára bama yfir kjörþyngd er lægra nú en 10 ámm
áður. Niðurstöðumar benda til þess að lægri próteinneysla, vegna minni
neyslu á venjulegri kúamjólk, gæti að hluta til skýrt þennan mun.
LÆKNAblaSió 2013/99 11