Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2013, Side 15

XVI VISINDARAÐSTEFNA Hl
FYLGIRIT 73
Ályktanir: Eini alvarlegi smitsjúkdómurinn sem greinst hefur í minkum
undanfarin ár er lungnafár. Þvagfærasýkingar og fitulifur eru algeng-
ustu sjúkdómamir í eldisminkum. Báðir sjúkdómar tengjast fóðrun.
Mikilvægt er að fylgjast með sjúkdómum í innfluttum minkum til að
koma í veg fyrir að nýir sjúkdómar nái fótfestu hér á landi.
E 14 Skimun og greining Infectious Salmon Anemia veiru í klak-
löxum með magnbundnu rauntíma PCR (RTqPCR)
Heiöa Sigurðardóttir, Sigríður Hjartardóttir, ívar Öm Ámason, Sigríður
Guðmundsdóttir, Birkir Þór Bragason
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
heidasig@hi.is
Inngangur: lnfectious Salmon Anemia veiran (ISAV) er af flokki
Orthomyxoviridae og veldur blóðþorra í laxfiskum. Einkennin eru
blæðingar og drep í líffærum sem veldur alvarlegu blóðleysi. Veiran
berst á milli fiska í vatni. Talið er að sjúkdómurinn haldist við í
einkennalausum smitberum í eldisstöðvum og að villtir stofnar
Atlantshafslax og silungs geti borið veirtma. ISAV er hjúpuð veira og
erfðamengi hennar, sem er í átta einþátta-RNA bútum, hefur verið
raðgreint. Meinvirkt afbrigði veirtmnar (HPRvir) hefur úrfellingar í
hemagglutinin esterase (HE) geni meðan ómeinvirkt afbrigði (HPRO)
skortir þessar úrfellingar, en það er jafnan kallað „fomt afbrigði"
(ancient variant). Engir meinvirkir stofnar ISAV sem greinst hafa eru af
HPRO gerð og er talið að úrfellingar í HE geni þurfi til að veiran valdi
sjúkdómi.
Efniviður og aðferðir: RNA úr vefjasýnum (hjarta, nýra og tálkn) og
RNA jákvæð viðmiðunarsýni eru keyrð í one-step RT-qPCR (reverse
transcription quantitative PCR) hvarfi fyrir bút 8. Ef sýni er jákvætt í því
prófi er gert samskonar hvarf fyrir bút 7 og síðan one-step RT-PCR hvarf
fyrir bút 6 sem ákvarðar hvort um er að ræða HPRO eða HPRvir.
Niðurstöður: Skimað hefur verið fyrir ISAV á Keldum frá árinu 2010.
Alls hafa borist 3.960 sýni. Meinvirka afbrigðið hefur aldrei greinst, en
HPRO afbrigðið verið staðfest 14 sinnum.
Ályktanir: HPRO afbrigði ISAV hefur í fyrsta sinn greinst hér á landi.
Talið er að meinvirk ISA veira eigi uppruna sinn í því, svo fylgst verður
með mögulegum breytingum í HE geni þeirra HPRO veira sem greinast.
Hérlendis hafa ekki greinst sjúkdómsvaldandi veirur í eldi, en með
vaxandi sjókvíaeldi eykst möguleikinn á veimsmiti. Slíkt smit gæti
aftur aukið smit í náttúrulegum stofnum. Góðar greiningaraðferðir fyrir
veirusjúkdóma eru því afar mikilvægar.
E 15 Þróun Baculo-veiruferju til bólusetninga gegn sumarexemi í
hestum
Lilja Þorsteinsdóttir, Sigurbjörg Þorsteinsdóttir, Vilhjálmur Svansson
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
iiijatho@hi.is
Inngangur: Sumarexem er húðofnæmi í hestum sem orsakast af biti
smámýs sem lifir ekki á íslandi. Tíðni sjúkdómsins er há í útfluttum
hestum en markmið verkefnisins er að þróa ónæmismeðferð gegn
exeminu. Baculo-veira er skordýraveira sem hefur aðallega verið þróuð
og notuð til að tjá endurröðuð prótein. Einnig hafa baculo-veirur verið í
þróun sem genaferjur, með viðeigandi tjáningarkasettum fyrir tjáningu
í spendýrum. Markmið verkefnisins er að hanna baculo-veiruferjur til
bólusetninga í hestum.
Efniviður og aðferðir: Tvö ólík plasmíð eru gerð, þar sem notuð eru
mismunandi glýkóprótein gen; glýkóprótein B (gB) úr equine herpes-
virus 2 (EHV-2) og glýkóprótein G úr vesicular stomatitis veiru (VSV-
G). Glýkópróteinin gera innleiðslu í hestafrumur mögulega. Til að tjá
ofnæmisvakagen er tjáningarkasettu með stýrli sem virkar £ spendýra-
frumum komið fyrir á plasmíðinu. Endurraðaðar baculo-veirur (rBac)
eru gerðar með Bac-to-Bac baculo-veirukerfinu.
Niðurstöður: Endurröðuð baculo-veira (rBac) með gB og ofnæmisvaka-
geninu Cul n 2 (rBac-EHV2-gB-Cul n 2) er tilbúin. Sýnt hefur verið fram
á tjáningu gB í skordýrafrumum og Cul n 2 í spendýrafrumum. Mýs
hafa verið bólusettar með veirunni og verið er að magnframleiða veiru
og þétta fyrir bólusetningu á hestum. pFastBac plasmíð með VSV-G
glýkópróteininu og Cul n 2 er tilbúið. Unnið er að gerð rBac-VSV-G-Cul
n 2 veira.
Ályktanir: Baculo-veiruferja til fyrirbyggingar eða meðhöndlunar á
ofnæmi er ný nálgun £ ofnæmisrannsóknum og ofnæmismeðhöndlun.
Niðurstöður munu ekki eingöngu nýtast fyrir sumarexem í hrossum
heldur einnig í öðrum ofnæmissjúkdómum í dýrum og jafnvel í mönnum.
Þakkir: Framleiðnisjóður landbúnaðarins, Hrossaræktarsamtök Suður-
lands, RHÍ, Þróunarfjárnefnd hrossaræktarinnar.
E 16 Útbreiðsla PKD-nýrnasýki á íslandi og möguleg áhrif hennar
á villta stofna laxfiska
Ámi Kristmundsson1, Þórólfur Antonsson2, Friðþjófur Ámason2
'Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum, Veiðimálastofnun Keldnaholti
arnik@hi.is
Inngangur: PKD-nýmasýki (Proliferative Kidney Disease) orsakast af
smásæju snfkjudýri, Tetracapsuloides bryosalmonae. Sýkin er alvarleg
og útbreidd í eldi laxfiska og veldur þar miklum afföllum. Hún hefur og
greinst viða í villtum stofnum laxfiska og valdið vemlegum afföllum i
sumum tilfellum. Forsenda fyrir tilvist sjúkdómsins er að vatnshiti nái
að minnsta kosti 12°C i nokkrar vikur samfellt og að mosadýr séu til
staðar í vistkerfinu, en þau þjóna hlutverki millihýsils sníkjudýrsins.
Sýkin var óþekkt á íslandi til ársins 2008, er hann greindist í bleikjum
úr Elliðavatni.
Efniviður og aðferðir: Á árunum 2009-2011 var laxfiskum safnað úr
9 stöðuvötnum og fjómm ám víðs vegar um landið. Fiskamir voru
kmfðir og dæmigerðra sjúkdómseinkenna leitað. Nýmasýni voru
tekin úr öllum fiskum, hert í 10% buffemðu formalíni og meðhöndluð
til vefjaskoðunar. HE litaðar nýmasneiðar voru skimaðar fyrir tilvist
sníkjudýrsins. Ef þörf var á, var smit staðfest með sértækri ónæmislitun.
Niðurstöður: f einu vatni og einni á reyndust fiskar smitfríir. f tveimur
vötnum og þremur ám var um einkennalaust smit að ræða en sjúkir
fiskar greindust í hinum vatnakerfunum. í grunnum og hlýrri láglendis-
vötnum, reyndist smittíðnin í bleikju nálægt 100% og hlutfall sýnilegra
sjúkdómseinkenna hátt. Sjúkdómseinkenni voru jafnan fátiðari og
vægari í urriða en bleikju. Sjúkdómurinn var einkum bundinn við fiska
þriggja ára og yngri.
Ályktanir: Hin mikla útbreiðsla sýkilsins bendir til þess að hann sé ekki
nýr í íslensku vistkerfi. Með hlýnandi veðurfari, einkum síðasta ára-
tuginn, hafa forsendur skapast fyrir uppkomu PKD-nýmasýki. Bleikja
virðist næmari fyrir sjúkdómnum en urriði og lax og bendir margt til
þess að sýkin sé afgerandi áhrifaþáttur i þeirri hnignun sem hefur átt sér
stað i bleikjustofnum sumra stöðuvatna á íslandi.
LÆKNAblaðið 2013/99 15