Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Blaðsíða 20

10
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
tröll. Síðan er greint frá hverum og laugum. Lætur Sigurður mikið
yfir heilbrigðislegri þýðingu lauganna, og virðast þær hafa verið
notaðar til baða enn á hans dögum. Hann getur þess, að í Reykjahlíð
við Mývatn hafi til forna verið byggð hús til leirbaða. í sambandi
við laugarnar lýsir hann ölkeldum og öðrum furðulindum, einnig
vatnaskrýmslum, hafmeyjum og marbendlum. Þá lýsir hann og
norðurljósum og áþreifanlegu myrkri. Næsti hluti ritsins (bls. 65—
101) er sögulegs efnis, um uppruna Islendinga og elztu sögu þeirra.
Af því er Sigurður segir þar um Vínlandsferðirnar má sjá, að á
hans dögum var ýmsum íslendingum ljóst, að Vínland hið góða
myndi vera að finna í því landi. er þá var nýlega fundið og kallað
Amerika. Það er því ekki rétt, sem haldið hefur verið fram, að það
sé Þormóður Torfason, sem fyrstur hafi sett fram þá skoðun. Hún
var meir en aldargömul með Islendingum, þegar Þormóður reit sína
frægu hók, Vinlandia- antiqua. Þriðji hluti íslandslýsingarinnar
(bls. 101—218) lýsir íbúum landsins, lifnaðarháttum þeirra og að-
stæðum ýmsum. Er þar m. a. gagnmerk lýsing á gerð íslenzkra
sveitabæja og lýsing á skyrgerð, sem sýnir, að skyr var í þá daga
gert eins og nú, þ. e. mjólkin var soðin, og er þetta sú elzta heimild,
er vér höfum fyrir þeirri matargerð. í þessum hluta ritsins eru og
uppreiknaðir íslenzkir fuglar, fiskar og hvalir. Síðasti hluti íslands-
lýsingarinnar fjallar um íslenzka tungu og íslenzkan skáldskap. í því
sem þar er skrifað um framburð á hn í íslenzkum orðum kemur höf-
undurinn upp um sig, að hann er Sunnlendingur. Ritið endar mitt
í setningu, þar sem verið er að lýsa blessunarríkum áhrifum kirkj-
unnar á skáldskap.
íslandslýsing Sigurðar Stefánssonar er eflaust að nokkru leyti
skrifuð í þeirn tilgangi að hrekja þær fáránlegu bábiljur og þær
illkvittnislegu og ærumeiðandi skröksögur, sem í þann tíð moraði
af í útlendum landfræðiritum og öðrum ritum, er fjölluðu um ís-
land. Hámarki sínu franr að þessu hafði þessi rógburður náð með
þeirri lágþýzku íslandslýsingu í ljóðum, eftir Gories Peerse, sem
kom út í Hamborg 1561. Það var Arngrímur lærði, sem fyrir áeggj-
an Guðbrandar biskups varð fyrstur til að reyna að kveða niður
þenna ófögnuð og verja sóma síns lands, með ritinu Brevis Comm-
entarius, og hélt hann þessu starfi áfram með Crymogœa og fleiri