Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Síða 116

ARNOLD BENNETT:
UM STÍL
Þegar rætt er um gildi einstakra bóka, má oft heyra fólk sem er
hikandi við að láta í ljós skoðanir sínar um bókmenntir í viðurvist
bókmenntafræðinga segja eitthvað á þessa leið: „Hún er ef til vill
léleg frá bókmenntalegu sjónarmiði, en það er margt gott í henni.“
Eða: „Vafalaust er stíllinn mjög lélegur, en annars er bókin mjög
athyglisverð og lærdómsrík.“ Eða: „Ég er enginn sérfræðingur og
brýt þess vegna aldrei heilann um góðan stíl. Það sem ég kæri mig
um er gott efni. Hafi ég fundið það, geta gagnrýnendur sagt hvað
sem þeim svo líkar um bókina.“ Margt er sagt þessu líkt sem sýnir
að þeir sem þannig tala hugsa sér að stíll sé einhver viðbót við
innihald og að hægt sé að greina það tvennt í sundur; hugsa sér að
rithöfundur sem ætlar sér að rita á sígildan hátt velti fyrst fyrir sér
efni sínu og klæði það síðan í glæsilegan stílbúning til þess að geðj-
ast þeim verum sem kallaðar eru bókmenntagagnrýnendur.
Þetta er misskilningur. Stíl er ekki hægt að greina frá efni. Þegar
rithöfundur fær hugmynd þá myndast hún í búningi orða. Þessi
orðabúningur skapar stílinn, og hann er algerlega háður hugmynd-
inni. Hugmyndin getur aðeins verið til í orðum, og hún getur aðeins
verið til í einum orðabúningi. Það er ómögulegt að segja það sama
með tvennu móti. Breyti maður orðum sínum smávegis, breytist
hugmyndin smávegis um leið. Það er vissulega augljóst að það er
ómögulegt að breyta orðahögun án þess að breyta um leið því sem
lýsa átti! Rilhöfundur sem hefur fengið hugmynd og látið hana i
ljós gerir sér oft far um að „fága hana“. En hvað er það sem hann
fágar? Segi maður að hann fági stíl sinn merkir það einfaldlega að
hann fágar hugmynd sína, hann hefur fundið galla og veilur í hug-
mynd sinni og er að fullkomna hana. Hugmyndin er aðeins til í
orðum þeim sem henni er lýst með, hún er til þegar búið er að lýsa
henni og ekki fyrr. Hún myndar sjálf búning sinn. Skýr hugmynd