Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Blaðsíða 120

110
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
að hún var sykursæt, þá sakar ekki þótt hann geri sér grein fvrir
því, hvernig sér myndi líka að dveljast með þeim sykursæta manni
mánaðartíma. Hafi stíll höfundar veitt manni ánægju en aðeins
komið honum til að hlæja, þá er honum hollt að íhuga hvílík hyl-
dýpi leiðinda fylgja þeim manni sem á ekkert annað til en fyndni.
Hafi maður hins vegar orðið fyrir áhrifum af því sem höfundur
hefur sagt en hafi orðið var við ýms klaufaleg orðasambönd í riti
hans, þá ber honum að leggja nákvæmlega jafn mikið upp úr „lé-
legum stíl“ hans eins og hann hefur áhyggjur af framkomu góðs,
viturs vinar sem er hættulegur borðdúkum þegar hann heldur á te-
bolla. Klaufaskapur vinar við teborð er að vísu sorglegur, en enginn
myndi segja að framkoma hans væri slæm af þeim ástæðum einum.
Ennfremur, hafi stíll höfundar gefið manni ofbirtu í augun og blind-
að hann með glæsileik sínum fyrir öllu öðru, þá mun honum hollast
að fresta því að dást að efni hans þar til hann hefur gert sér ljóst
hver muni verða lokadómur hans um mann sem varpar fyrir hann
öllum persónuleik sínum við fyrstu kynni, líkt og þegar herskip
tæmir öll fallstykki sín í einu. Það er athyglisvert um fólk sem mað-
ur virðir, að það hefur kynnt sig smátt og smátt en hóf ekki kunn-
ingsskapinn með fallstykkjaskothríð. í stuttu máli sagt ber manni
að líta á bókmenntir eins og fyrirburði lífsins, þá fer ekki hjá því
að hann komist að þeirri niðurstöðu að í raun og veru sé stíllinn
maðurinn. Vissulega mun því aldrei verða haldið fram að stíll sé
einskis virði, að hægt sé að njóta efnis höfundar án tillits til stíls.
En á sama hátt er fráleitt að halda því fram að stíllinn einn geti
fullnægt.
Sé maður í efa um stíl, hvort hann sé góður eða slæmur, þá er
skynsamlegast að gleyma því algerlega að nokkuð sé til sem kallast
bókmenntastíll. Því, eins og fólk sem ekki hefur grandskoðað við-
brögð sín við áhrifum bókmennta lítur á stíl, þá er ekkert til sem
heitir bókmenntastíll. Það er ekki hægt að skipta bókmenntum í
tvennt og segja: Þetta er efni og þetta er stíll. Ennfremur: Merkingu
og gildi bókmennta ber manni að skynja og meta á sama hátt og
merkingu og gildi sérhverra annarra fyrirbrigða: með hjálp heil-
brigðrar skynsemi. Heilbrigð skynsemi segir manni að enginn, jafn-