Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Blaðsíða 32

MARTIN ANDERSEN NEXÖ:
Tveir kaflar úr
„BRÉFUM til samlanda míns44
Þjóðverjahrœðsla og Rússahrœðsla
Það er ekki alltaf auðvelt að vera smælingi í þessum heimi. Þetta
á einnig við um lítið land. Mikið veltur á því, hvernig legu þess er
háttað og hverja það á að nágrönnum.
Föðurland vort er ekki sérstaklega vel sett frá náttúrunnar hendi,
hvað þelta snertir. Það hefur lykilstöðu við haf, sem þéttbýl lönd
liggja að, og á herskáan nágranna, mörgum sinnum stærri. Á liðn-
um öldum hefur Danmörk oft átt í höggi við hinn volduga granna,
og af því hefur skapazt falinn ótti, Þjóðverjahræðsla, í þjóðar-
sálinni.
Þegar ég var í bernsku, var það jafnan venja að segja, þegar
hræða átti börn: „Annars kemur Þýzkarinn og tekur þig.“ Þegar
ég lá í hitasótt, flykktust alltaf að mér Þjóðverjar í óráðsdraumum
mínum og létu ákaflega ófriðlega. Þarna voru enn að verki hin
sterku áhrif af ósigrinum 1864, þó að heill áratugur væri liðinn
frá honum.
Þjóðverjahræðslan, bæði sú sem upp gaus eftir 64 og hin, sem
legið hefur falin öldum saman, var vel á vegi að hverfa hér í Dan-
mörku, þegar innrásin var gerð 1940 og landið hernumið af óaldar-
flokkum nazista. Sú staðreynd, að danska þjóðin var svo sameinuð
í afstöðu sinni til Þjóðverja, þó að þeir kæmu fyrst í stað fram sem
velgerðarmenn og verndarar, á vafalaust fyrst og fremst rót sína
að rekja til reynslu liðinna alda. í engu hernumdu landi öðru hafa
komið fram jafnfáir kvislingar eða óbreytt leiguþý. Maður getur
sem Dani verið upp með sér af afstöðu landa sinna. Hvaðanæva úr
heiminum kveða við lofsyrði frelsisunnandi manna um mótspyrnu
þessa litla lands gegn hinu mikla ofurefli.