Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Síða 83

UMSAGNIR UM BÆKUR
73
landsins, en flytti sig á œtisgöngu i stórkostlegum torfum til norður- og austur-
strandarinnar að lokinni hrygningu.
Enn fann Bjarni Sæmnndsson fyrir því skilríkar sannanir, að við Island búa
tvö síldarkyn, vorgotssíld og sumargotssíld. Um hrygningu og kyneinkenni
þessara stofna hafa síðar ýmsir vísindamenn fjallað. Rannsóknir kyneinkenn-
anna hafa leitt í ljós, að vorgotssíldin íslenzka líkist svo mjög norskri síld, að
telja verður þær til sama kyns, sem nefnt hefur verið atlanto-skandinaviska
síldarkvnið. Aftur á móti er sumargotssíldin íslenzka frábrugðin vorgotssíld-
inni og er þó munurinn ekki mikill.
Lirfur og seiði vor- og sumargotssíldar hafa fundizt hér við land, sérstak-
lega við suðurströndina, annars vegar snemma vors (apríl), hins vegar síðla
sumars (júlí-ágúst). Bœði síldarkynin okkar hrygna því tvímœlalaust í heita
sjónum við suður- og suðvesturströndina, en eins og síðar skal vikið að, veit
enginn livar eða í hvað stórum stil.
§
Á fyrsta þriðjungi þessarar aldar óx líka þekking okkar á lífsháttum norsku
vorgotssíldarinnar, sem, eins og að framan er greint, ber hin sömu kynein-
kenni og sú íslenzka. Skulu hér rakin iirfá atriði þeirrar sögu.
Við Noreg hafa víðáttumiklar hrygningarstöðvar síldarinnar þekkzt um all-
langt skeið. Hn’gnir síldin botnlægum eggjum, helzt á harðan botn, í námunda
við land. Liggja hrygnirgarsvæði víðs vegar með fram mestallri strönd Noregs,
frá Líðandisnesi norðtir til Lofoten, en samfelldust og stærst eru þau milli
Stavanger og Bergen. Vorgotssíldin hrygnir þarna í byrjun marzmánaðar og
leitar sí’din inn á grunnin í tveimur lotum. „Stórsíldin" svokallaða leggst fyrst
að landi: það eru eldri árgangar stofnsins, sem hrygnt hafa áður. Síðar kemur
„vorsíldin1- svonefnda, en það er síld, sem hrygnir í fyrsta sinn, og er þá
kringum 5 ára gömul. Á gotsíld þessari byggjast síldveiðar Norðmanna að
langmestu leyti.
Eggin klekjast seinni hluta marz eða í bvrjun apríl og vaxa seiðin upp með
fram allri Noregsströndu og dreifast þau mjög með straumunum, meðan sund-
þróttur þeirra er lítill. Þegar síldin er á þriðja eða fjórða ári hverfur hún til
hafs, og þar til hún leitar inn á grunnin til hrygningar, hafa menn um hana
býsna óglöggar jregnir. Sama máli gegnir um göngur „stórsíldarinnar' utan
hrygningartímans. Hefur þótt sennilegt, að hún hefðist einkum við á hafdjúp-
inu mikla fyrir norðan Færeyjar.
§
Eg hef hér að framan gert grein fyrir nokkrum höfuðdráttum, sem okkur
voru kunnir um lífsháttu atlanto-skandinaviska síldarkynsins, þegar Ámi Frið-
riksson hóf hér síldarrannsóknir. Honum þótti það frá upphafi vænlegt við-
fangsefni að leita uppi gotstöðvar íslenzka síldarstofnsins, þannig að við gæt-
um veitt hann á grynningum hrygningarsvæðanna, er samkvæmt fyrri rann-
sóknum áttu að liggja einhvers staðar undan Suðurlandi. Varðskipið „Þór“
var húið tækjum, og vorin 1935 og 1936 voru gerðar allvíðtækar jannsóknir