Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Blaðsíða 91

Umsagnir um bækur
Mælt mál
bók þessari eru tuttugu greinar, og segir
höfundur, að þær hafi flestar verið
skrifaðar til skyndiflutnings á mannfund-
um.1 Stíll þeirra ber þetta að nokkru leyti
með sér, en þróttmikil hugsun og vandvirkni
valda því, að þær eru hinar læsilegustu.
Hér kynnumst við ýmsum verðmætum og
viðhorfum þjóðskáldsins, og kveður þar
mjög við sama tón og í ljóðum hans: ó-
hvikul ást á átthögunum, íslenzkri þjóð og
tungu, á fornri menningarerfð norðlenzkra
bænda og jákvæðu mannlífi. Viðhorfin eru
rammþjóðleg og íhaldssöm, skoðanir hans
standa föstum fótum í reynslu hans og fyrri
kynslóða. Afneitun ýmissa íslendinga á
þjóðlegri menningu hefur einungis hert
skáldið frá Fagraskógi í sannfæringu sinni.
Greinar þessar fjalla um skáldið og um-
hverfi þess, og enn um nokkra samferða-
menn. Ein greinin er sögulegs eðlis, um
gamla sálma og trúarlíf Islendinga fyrr á
tímum.
I Mœltu máli eru gullfallegar og raun-
sæjar myndir frá æsku skáldsins, í blíðu
hausts og frostum vetrar. Og hér eru minn-
ingar um kynni hans af ágætum mönnum,
og er þar eftirminnilegust greinin um séra
Matthías. Davíð Stefánsson lýsir þar bæði
hinum aldna skáldjöfur og þó sjálfum sér
um leið. Einkum ferst honum snilldarlega,
þegar hann rekur söguna af heimsókn Steph-
ans G. til Akureyrar. Þá var Stephani hald-
ið samsæti, þar sem skáldin Guðmundur á
Sandi og séra Matthías voru meðal gesta,
1 Davíð Stefánsson: Mœlt mál. Helga-
fell, 1963.
og séra Matthías flutti aðalræðuna fyrir
minni Stephans. Áður en Stephan fór frá
Akureyri, bað hann Davíð að koma með sér
heim til Matthíasar, og er þeirri heimsókn
lýst af mikilli nærfærni. Ég get ekki stillt
mig um að tilfæra stuttan kafla úr þeirri
frásögn, sem gefur góða hugmynd um stíl-
þrótt Davíðs: „... Loks rétti Stephan G.
fram æðabera, skjálfandi höndina. En þá
breiddi Matthías út faðminn, vafði Steph-
an örmum og — kyssti hann. Matthías
grét. Stephan grét ekki. Það var eins og
andlit Stephans væri höggvið úr bergi, hruf-
ótt, stirðnað, aðeins augun ljómuðu — og
sá ljómi var ósvikinn. En það vissi ég þá og
seinna, að skilnaðurinn var honum mun
þyngri og sárari en séra Matthíasi. Það var
eins og Stephan G. hefði kvatt allt ísland
og alla íslenzku þjóðina hérna megin hafs-
ins í síðasta sinn, með þessum eina kossi.
Ur þessu var hann á heimleið — vestur.
íslendingar ættu aldrei að gleyma þess-
um skáldakossi. Þeir mega muna hann sem
tákn skyldleikans, tákn hins íslenzka anda,
sem tengja skal alla íslendinga, hvar sem
þeir búa á hnettinum.
Við gengum allir út úr stofunni. Matthías
fylgdi Stephani út fyrir húshornið og kall-
aði eftir honum: — Blessi þig allir guðs-
englar og allar góðar vættir. Stephan nam
snöggvast staðar og leit um öxl. Sjálfur skal
ég þrælbinda Þorgeirsbola og Húsavíkur-
skottu, svo að þau geri þér ekkert mein.
Þetta voru síðustu orð Matthíasar við Steph-
an G. Stephansson. Stephan þagði — og
gekk á brott. Matthías horfði á eftir honum
út götuna.“ (Bls. 33—4).
í allri frásögninni er mælsku Matthíasar
81
6tmm