Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Blaðsíða 122

Timarit Máls og menningar
hverja ákveðna siglingaleið sé að ræða, en
ekki landkönnunarferð.
„Þeir sigldu inn á fjörð einn. Þar lá ein
ey fyrir utan; þar um voru straumar miklir;
því kölluðu þeir hana Straumey ... Þeir
kölluðu þar Straumfjörð ... Þar var fagurt
landslag." I Grænlendinga sögu segir, að
undan Leifsbúðum var eyja og grunnsævi,
og féll þar á til sjávar, svo að nafnið
Straumf jörður virðist einungis vera ályktun
hans, en vatnsfallinu sleppir hann, því að
honum er talsvert í mun að koma Vínlandi
lengra suður á bóginn. Til þess að afsanna
staðsetningu Vínlands í Grænlendinga sögu
lætur hann Þorfinn og félaga hans lireppa
heldur harða vist í Straumfirði, og gleymir
því, sem áður var sagt um hveitið og vín-
viðinn.
Næsta sumar fór Karlsefni „suður fyrir
landið ... Þeir fóru lengi og allt þar til, er
þeir komu að á einni, er féll af landi ofan
og í vatn eitt til sjávar. Eyrar voru þar mikl-
ar og mátti eigi komast í ána, utan að há-
flæðum. Þeir Karlsefni sigldu í ósinn og
kölluðu í Hópi.“ Hér er enn sama staðhátta-
lýsing og í Grænlendinga sögu, og ömefni
gefið eftir þeirri lýsingu. „Þeir fundu þar á
landi sjálfsána hveitiakra, þar sem lægðir
voru, en vínvið allt þar sem holta vissi.“ Þá
loks þykir höfundi hæfa, að þeir séu komn-
ir til Vínlands.
Staðfræði Eiríks sögu á Vínlandi eða
sunnan Marklands mun í öllu soðin upp úr
Grænlendinga sögu, en sniðin að landfræði-
þekkingu lærðra íslendinga á 13. öld. Sigl-
ingaleiðarlýsing Grænlendinga sögu stenzt
enga gagnrýni landfræðinga, hvorki á 13.
né 20. öld, en hún verður auðvitað litlu á-
reiðanlegri í endurskoðaðri útgáfu Eiríks-
söguhöfundar, úr því að Marklandi sleppir.
Þangað náði landaþekking íslendinga í
vestur á 13. öld, en um Vínland vissu þeir
harla lítið.
Hér er aðeins drepið á nokkur atriði
þessa margþvælda máls, en margt fleira
mætti telja til stuðnings þeim skoðunum,
sem hér eru settar fram. Sé Eiríks saga les-
in með þær í huga, skín víða í gegn glíma
höfundar við það að berja frásagnir Græn-
lendinga sögu til hlýðni við landfræðiþekk-
ingu sína. Hann getur í rauninni hvergi um
fund Vínlands, en svarar staðsetningu þess
í Grænlendinga sögu með harðindunum í
Straumfirði. Vínland kemur óundirbúið inn
í söguna eins og þekktur staður, áður en að
þvi sé vikið, að menn hafi siglt þangað.
Höfundurinn gerir einn leiðangur úr öll-
um vesturferðum Grænlendinga sögu, senni-
lega af því að hann hefur talið landið svo
fjarlægt, að þangað skryppu menn ekki ein-
skipa, eins og sú saga gefur í skyn, en einn-
ig mun hann hafa viljað losna við voðaverk
Freydísar Eiríksdóttur.
Ef Vínland Grænlendinga sögu er Ný-
fundnaland, munu margir telja nauðsyn-
legt að breyta þar veðurfari, til þess að allt
verði með felldu. Jarðvegsrannsóknir og
frjókornagreining mun e. t. v. sanna, að
veðrátta hafi verið þar nokkru mildari um
árið 1000 en hún er í dag. Veðurfarsbreyt-
ingar eru þó varla bráðnauðsynlegar til
nafnfesti í þessu máli. Það er öllu þyngra
á metunum, sem G. J. bendir á á bls. 86:
„In land-naming as in other Leif was his
father’s son.“ Nafnið Grænland var agnið,
sem Eiríkur rauði beitti fyrir íslendinga til
þess að ginna þá til Grænlandsferða, það
er fyrsta Vesturfaraauglýsingin. „Sjaldan
voru drykkjur á Grænlandi," segir í Fóst-
bræðra sögu (22. kap.). Það er einhver
tregablandnasta setning íslenzkra fornrita.
Ekkert nafn hefur hljómað jafnseiðandi í
eyrum langþyrstra Grænlendinga og Vín-
land hið góða.
Björn Þorsleinsson.
112