Tímarit Máls og menningar - 01.04.1964, Blaðsíða 75

Eðvarð Arnason
Nokkur orð 11111 tímatalið
Þegar nóvembermánuður var styttur um 11 daga að boði konungs og sitthvað fleira.
I
egar bændur komu þreyttir heim
til sín af Alþingi árið 1700,
höfðu þeir mikil og merkileg tíðindi
að segja. Konungurinn gamli, Krist-
ján fimmti, hafði látizt hinn 25. ágúst
sumarið áður, og við hafði tekið son-
ur hans, sem bera átti nafnið Friðrik
fj órði. Þessum unga konungi höfðu
þeir svarið hollustueið á þinginu. en
sjálfur hafði hann sent íslendingum
bréf með amtmanni þess efnis, að
næstkomandi nóvembermánuður
skyldi styttast um 11 daga. Margt
höfðu menn misjafnt orðið að þola
að dönsku konungsboði, en nú kast-
aði tólfunum.
Konungsbréfið var dags. 10. apríl
1700 og í því segir konungurinn og
lagði svo fyrir „at udi vore Lande Is-
land og Færö samt tilhörende Insuler
skal udi nærværende Aar 1700 saa
snart det kommer efter sædvanlig
gammel Stil til den 16. Nov., som er
en Löverdag, Söndagen næst efter
være den 28. Nov., Tirsdagen den 30.
Nov. og St. Andreæ Dag Onsdagen d.
1. Dec. og saa fremdeles.“
Auðvitað er þessara tíðinda getið
í annálum samtíðarinnar. Af þeim
hafa varðveitzt til þessa dags t. d.:
Valla-annáll (fyrir árin 1659—1737),
Mælifellsannáll (1680—1738) og
Annáll Páls Vídalíns (1700—1709)
og er þar kóngsbréfsins alls staðar
getið. Einna greinilegust er þó frá-
sögn Mælifellsannáls (ritari Ari pró-
fastur Guðmundsson á Mælifelli).
Fyrir Anno 1700 stendur þar m. a.:
„... kom út konungsbréf með amt-
manni Christian Miiller í hverju af-
tekið var það gamla rím, er Júlíus
keisari hafði að fornu samið í Evr-
ópu, en viðtekið nýtt Calendarium
Gregorii páfa í Róm, stiptað Anno
1582, og hafði síðan brúkað verið í
Ítalía, Spán, Frankaríki, Englandi og
Hollandi. Komu þar allir messudagar
10 dögum fyrri en hér, eptir því forna
rími. Voru þá í Danaveldi teknir 11
síðustu dagar úr Febrúarmánuði
1701,1 en hér á íslandi og Færeyjum
byrjaðist umbreytingin í Novembri,
svo að frá laugardeginum, sem er sá
16. Novembris eptir gamla stílnum,
skal sunnudagurinn þar næst eptir
vera sá 28. Novembris og fyrsti sunnu-
dagur í adventu, og mánudagurinn
næssti 29. og svo framvegis, en það
gamla rím aldeilis aftekið.“
1 Mun vera misritun, fyrir 1700.
5 TMM
65